

Bantu baswaya munzi wa Jelusalema balanganya munzi ooyu munzila yomwe
akataa zyotatwe:
- Bamwi bati munzi wa Jelusalema ulaa cibeela cipati mumusela wabantu. Aabo
beendeenda akuswaya munzi ooyu, baulanganya kuti mbusena bukondelezya bwakuswaya.
- Kakuli bamwi baamba kuti Jelusalema
ulaa busena bupati mulusyomo lwabo. Bana Kristu bazuunyene, baswaya munzi wa Jelusalema
nkaambo bayanda “kwiinda mumukondo mwaakali kweendeenda Jeesu, akulimvwa
mpabede Jeesu mumyoyo yabo.” Ba Mozilemu balombozya kuswaya “ganda lyokwa
Mohammed” eelyo ndyobaambwa mbuli cilengwa cabo mubbuku lya Sura 17, kuti eelyo
ganda lili mu Jerusalema. - Munzi wa Jelusalema mpaakatikati aawo aalangilwa kuyoocitika zintu kumamanino
aanyika mbuli ziyanza zyabupaizi mbozilangila.
Jelusalema
munzi wiimpene mukuti, ujisi busena buyandisyigwa mumyoyo yabupaizi bupati
botatwe bwaanyika. Kuyungizya waawo, oobu bupaizi boonse buzyila kulunyungu
lomwe, bwaambwa kuti mbupaizi bwalunyungu lwa Abrahamu. Mbuli bwakaambilizyigwa
mucilembedwe mutwe wakuti LIFE, mubbuku lilaa mutwe wakuti, Nyika Zisetekene: Mubusena Bomwe, Bupaizi Botatwe, eeyi
misyobo yabupaizi nja:
BuJuuda
Bujuuda mbobupaizi bwiinda kucembaala akataa bupaizi bupati
botatwe. BuJuuda bulanganya musela wanyika, mbuli mbuulembedwe mubbuku lyabo litegwa
Torah, eelyo lyakalembwa myaka yakainda 2600 musyule lyesu; eelyo bbuku
ndelyaapa musemo wabuna Kristu, alimwi aakale akubupaizi bwa Izilamu. Mweembezi
waku Isilayeli Mozesi, ooyo wakatambula milawo yokwa Simalelo atalaa Mulundu wa
Sinai . . . ngo mushinshimi uulemekwa mubupaizi botatwe antoomwe.
Buna Kristu
Mu Isilayeli, myaka yakainda iili 2,000, kwakazyalwa mwana umwi
kuli banabukwetene baJuuda. Jeesu wakakomena akuba mukambausi uutasalauli,
akuyaa kukungilila basikwiiya naakali kuyaa kukambauka. Ooyu Mwanaa Leza
wakacita maleele, bana Kristu baamba kuti . . . bantu ba mfulumende yamu Jelusalema,
bakalibilika, aboobo bakamujaya. Basikwiiya Bakwe, bakabweza ciciingano mumaumi
aabo, akuyaka bupaizi bwiinda kukomena muzina lyakwe.
Izilamu
Kwiinda myaka iili 1,300 eeyo yakainda musyule lyesu, umwi
mwaalumi mumunzi wa Mecca wakaswaigwa amungele silutwe Gabriele akutambula
cipego ciimpene: ijwi lyakazyila kuli Allah, Leza alikke. Muhammad, kweendelanya
ambobaamba ba Mozilemu, wakali mushinshimi wakasolwedwa a Mozesi, alimwi bbuku
lyokwa Muhammad, I Korani, liiminina kasimpe kamaninide. Mpoonya eelyo naakatola
mulumbe wabbuku eeli kwiinda mucibanda kuya kumunzi wa Medina . . . walo
wakatalisya bupaizi bwa Izilamu.1
Eelyo muJuuda aBunaKristu (oobo
bwakazyila ku BuJuuda) nobulaa cilengwa cakulwana bupaizi bwa Izilamu, oobu
bupaizi botatwe bulakonzyanisya kapati. Kusanganya waawo boonse antoomwe
bupaizi botatwe oobu butaminina kuti bwakazyila kuli wisi Abrahamu. Oobu
bupaizi:
- Busyoma muli Leza Mulengi mupati omwe.
- Butambula Cizuminano Cakale kuti ndibbuku lisetekene.
- Butaminina kuti Messiah/Mutufuli/ Mahdi wabupaizi bumwi bobile ngu
Sikukazya-Kristu. - Buyandisya bulelo bwakudyaaminina nyika bulelwa a Messiah / Mufutuli / Mahdi.
- Bulaa bulangizi
bwakumana nyika buyeeme amunzi wa Jelusalema kuti kukabe bulelo budyaaminina
nyika. - Busyoma kuti
manyongwe aamamanino aaciindi aayo aakashinshimwa akonzya buyo kufutukwa kuti bupaizi
bwabo kabuli kumbele aazyoonse.
Kusanganya kuzintu zikonzyana
akataa bupaizi oobu, kuli myeelwe yabupaizi botatwe oobu iiyiisya nokuba kucita
muzeezo wakuti Kosanduka kuti kutayanda Kufwa! Bupaizi bwa Izilamu bwakajaya
makunga aabntu bakaka kusandukila kubupaizi bwabo. Bakatolika baku Loma nokuba kuti
balangikaanga sunu tabakwe kampenda, pele lusyomo lwabo taluninga cinca pe.
Cikombelo ca Katolika ncicaajaya bantu banjaanji kwiinda bupaizi bwa Izilamu.
![]() |
Jelusalema ulaakatikati kabulangizi bwa mamanino aanyika aalangilwa mubupaizi bwaanyika bupati botatwe. |
Nokuba kuti kuli bujayi abulwani bumvwugwa
kanjaanji mumilumbe buyaa kucitwa abantu baku Palesitaini kucitila bana
Isilayeli, alimwi ziindi zinjaanji bana Palesitaini batakwe amulandu, bantu
baku Amelika abamwi banjaanji aabo batundululwa alumamba lwaku Isilayeli,
akujayigwa, kunyina pe nobamvwugwa mumilumbe. Milandu yaba Isilayeli eeyo njobacitila
baku Palesitaini abamwi, ncintu cizumanana kucitika lyoonse. Kusanyangula
kwabasicikolo baindene, kwakabbukizya kuti bupaizi bwa Zioni mbubwakali kunzaa
nkondo zinjaanji, kubikkila antoomwe a nkondo yaba Nazi mu Nkondo Yanyika
Yabili. Kubikka antoomwe zyoonse, kulibonya cifwanikiso cakudyaaminina
akulwanina kusolweda nyika yoonse, akumwaya bupaizi bumwi boonse.
Makanze aabupaizi bwa Izilamu
Mumyaka
yakainda iili makumi obile, kwakaindila kuba nkondo zyakatalisyigwa aba Imamu
baindene kabakulwaizya basikwiiya babo kulwana nkondo yaleza wabo. Ba Mozilemu
balizandukene muzibeela zyobile, kweendelanya abulangizi bwabo bwamamanino
aanyika.
Bamwi ba Mozilemu basyoma kuti manyongwe akulwana mucooko ca Akataa
kujwe ncecintu cibambila nzila yakuti musololi wabo Madhi akaboole akusolweda
lumamba lwabo kuyookoma nyika. Bayoofumpa munzi wa Jelusalema kabalwanina
bupaizi bwa Izilamu; kufumbwa buyo waakukomwa ooyo munzi, mpoonya mufutuli wabo
Mahdi uyoozunda nyika yoonse.
Bamwi
ba Mozilemu basyoma kuti kufumbwa buyo baakubaa bweendelezi atalaa munzi wa Jelusalema,mpoonya Mahdi uyoolibonya
akubasolweda kuyookoma nyika yoonse mubupaizi bwa Izilamu.
Musololi
waku Irani Mahmoud Ahmadinejad wakaambilizya caantangalala kuti: “”Lusumpuko
lwesu lugaminide kubamba nzila eeyo mwayakweendela aakulibonya Imamu wakkumi
abili, Mahdi wesu.”2 Eelyo naakali kwaambaula kumbele lya
Muswaangano Mupati wa UN mumwezi wa
Vwivwi 2005, Ahmadinejad wakajala mulumbe wakwe amupailo wakuti Mahdi uyoosika
muciindi cisyoonto: “O Simalelo singuzuzyoonse, Ime ndapaila kuti ufwambaanye
kuboola kwako, kuboola kwa yooyo wakasyomezygwa.”3
Ooyo
mulumbe wakali mumajwi aakwe Ahmadinejad ulasalala kumvwugwa kufumbwa kuti
waswaanganyigwa amunzi wa Jelusalema.
![]() |
Bamwi ba Mozilemu basyoma kuti kulwana mucooko ca Akataa Kujwe nceciyoobamba nzila yakuti Mahdi akasike. |
Musilisi Bilal Na’im wakali kubeleka mbuli
mugwasyilizi wa silutwe wa Mbungano ya Hizballah, eeyi ninkamu yeendelezyegwa
acisi ca Irani yazigwebenga zyaba Lebanese Shiite. Mulugwalo lupandulula
bweende bwazintu mbuli mbwayoolibonya Mahdi kunembo lya nyika yoonse, walo
waamba kuti Mahdi uyooliyubununa mumunzi wa Mecca “alimwi uyooyaamina abbwe
liitwa kuti Ka’abah, aakulangilizya nkobanoosika aabo bamutembaula kuzwa
muzyooko kuzinguluka nyika yoonse.”
Kuzwa kumunzi wa Mecca, Mahdi uyoolongela
ku Karbala mucisi ca Iraq. Pele musinzo wakwe unoogamide kuyoomanina ku
Jelusalema mbuli bwaamba Na’im mubusanduluzi bwakwe. Nkuu Jelusalema kuyootalikilwa nkondo
yakukoma nyika. Walo upandulula kuti, “Lwaanguluko
lwa munzi wa Jelusalema ncecintu ciyoosaanguna kwaangulula nyika akubamba cisi
cabululami amilazyo atalaa nyika.”4 Mubufwaafwi, Jelusalema ulaa mulimo wakuti
ngamalyatilo ookwa Mahdi munkondo yakulwana nyika kumamanino aaciindi.5
Eelyo
imwi nkamu yaba Mozilemu niisyoma kuti yeelede kutaanguna kukoma akweendelezya
munzi wa Jelusalema kataninga boola Mahdi, imwi isyoma kuti Mahdi uyootaanguna
kuboola akusaala munzi wa Jelusalema – zyoonse eezi zyeelede kusolweda
kusumpuka kwa bupaizi bwa tubungabunga twa Izilamu Akataa Kujwe, ooto tubunga tutonkela
kumbele kuboola kwa Mahdi. Eeci ceelede kuba cicenjezyo kumuntu uuli woonse
uutali mu Mozilemu, kapati kweendelanya amajwi aayo ngaakaamba mazuba masyoonto
aakainda Louis Farrakhan, silutwe wa Cisi ca Izilamu.
Mumulumbe
wakwe ngwaakaambilizya mumwezi wa Mulumi 27, 2011, kupobwe lyamwaka lya Buzuba
bwa Mufutuli mu Cisi ca Izilamu, Farrakhan wakaambila nkamu yabantu bali
16,000+ aabo bakaliko kuti, oobo bulwani bwakainda mumazuba masyoonto mucooko
ca Akataa Kujwe bwakali bumboni bwakuti Mahdi, wakazyokela ncobeni.
Eeco ncomulanga muzisi zya Tunisia, mu
Ejipita, mu Yemeni, mu Jordan, mu Libya, mu Bahrain, linolino, linolino ncobeni
amumasi woonse atalaa nyika, alimwi ciyoocitika kufwambaana aku Amelika kwiinda
kubusena buli boonse . . . .
Eeci ncitondezyo cakuti Mahdi mupati ooyo bupaizi bwaba Mozilemu ngubwakali
kulangila nkwali akati kesu munyika lino, kuti Kristu ooyo ngumwakali kulangila, Leza uyaakuzungaanya makunga
aabantu! Alimwi linolino, eeci
ciyoobbunukila kunkomwe ya [Amelika]. Alimwi ncobeni catalika kale lino.6
Aawo
aasimpidwe Bulangizi bwamamanino bwaba Juuda / Ba Zioni
Cintu
cilibonya akataa bulangizi bwa baJuuda ncakuti, munzi wa, Jelusalema ulaa
mulimo mumakanze aabo baJuuda / ba Zioni aakudyaaminina akweendelezya nyika
yoonse.
BuJuuda, kuti bwalangwa ciindi citaanzi,
bulangikaanga nkusoleka kubunganya bantu antoomwe mumulimo wakusandula nyika,
nkaambo buJuuda bwiiminina musela alusyomo lwacisi cimwi kucigaminina. Pele
aaka teesyi nkakaambo koonse pe. BuJuuda butonkomene, mbweenya mbuli buna
Kristu a Izilamu, bubwene kuti bwalo mbobunga bwazwidilila mukuzungaanya nyika
yoonse. BuJuuda, bubelesya kapati twaambo twa bamayi muziyanza zyabo, twaambo
twakuti “Leza wakataanguna kutumizya zileleko ku Jelusalema, mpoonya kuzwa
okuya akuya kunyika yoonse.”7 Nkuu Jelusalema ooko Messiah nkwayoosikila
“kuzyoonununa akulondola baJuuda . . . [aabo abalo ] bayoolondola nyika mumbali
lyabo, kabayiisya masi woonse mumbali lyabo kuti kaakkala muluumuno akutobela
mulawo ookwa Leza.”8
Cintu
cisolweda bulemu buzya kumbele mubupaizi bwaba Juuda, nkuyakulula tempele lyabo
akujokolosya kubikka mwami walunyungu lwa Davida, kakkede acuuno cabuleli mu
Jelusalema. Tabali bantu balikke bayanda Tempele lyatatu kufumbwa buyo
baakupegwa ciindi cakucita boobo. Umwi muntu
akataa baabo Mwiyi Chaim Richman wakucikolo ca Tempele.
Walo wakaambilizya antangalala kuti aabo basangene cikolo ca
Tempele balombozya kwaatula Civwuka cabbwe acikombelo caba Mozilemu al-Aqsa
kutegwa Tempele lyokwa Solomoni likonzye kuyakululwa. . . . Kakwiina kulubizya
mumakani aaya – balo balisinizyide; kweendelanya amakanze aabo, kuti Tempele Lyatatuliyoo yakululwa.
Alimwi kutegwa kukabe bantu babelekela mu Tempele eelyo, balo bajisi bubi
kusuwa bapaizi mucilengwa cakubelekela mu Tempele, ciyanza cakutuuzya bulowa. .
. . Zyoonse zibelesyo ziyandika, mitiba, azimwi zintu azyalo ziyaa kubambililwa
kufumbwa buyo mali naajanika.9
Ncintu ceelede kuteelelwa
kuti mbweenya mbuli ba Mozilemu mbobaandeene muzibeela zinjaanji, mbweenya buyo
abalo bantu baitwa kuti “mba Juuda” abalo balaandeene.Bamwi baJuuda mbalunyungu
lwa Abrahamu ncobeni, kabala bulowa bwaci Hebulayo/ Isilayeli. Bunji bwabo, nokuba boobo, kunyina
pe nokuba asyoonto nobaswaangene kubulowa acisi ca Isilayeli. Bakazyila kulunyungu
lwacisi caba Khazar eeco cakali kulela Akataa cooko Asia misela minjaanji
yakainda musyule lesu.
Ba Khazar bakali bantu Batamuzyi leza, alimwi nikwakaindi
kasyoonto mumusela, bakaba bulelo bupati bwiinda kubaa nguzu munyika ya Bukuwa,
alimwi akubaa buvwubi kapati. Balo bakaletelezya bupaizi bwakukomba
bwakasangene kukomba zibumbwa amituni imwi yakali kubambilwa mucooko ca Asia amikowa
yabantu batamuzyi leza. Ooku kukomba Mituni kwakazumanana kusikila mumusela
waciloba muziyanza zyakulyana nkwela akulalika mbuli ba Khazar mbubakali
kusyoma kuti cakali cibeela cabupaizi bwabo.
Mumusela waciloba kazyedwe
Kristu, umwi muleli waba Khazar, Mwami Bulan wakakanza kusandula bantu bwakwe
kubupaizi bumwi akataa bupaizi botatwe: Bu Juuda, Buna Kristu, nokuba bwa
Izilamu.
Niwakainda muswaangano wakuvwiyavwiya abasololi babupaizi botatwe,
Mwami Bulan wakakanza kutobela bupaizi bwa “Talmudi”, (mbuli
mbubwakazyibidwe ciindi eeco alimwi mbuli mbobwiitwa mazubaano kuti mbuJuuda,) kuleka
bwa Izilamu abuna Kristu, mpoonya [buJuuda] bwakaba bupaizi bwacisi coonse.
Mwami Bulan abeendelezi bakwe bali 4000, wakafwamba kusandula
bamayi aabo mbaakaletelezya kuzwa ku Babylonia kuzyoosekelela cintu eeco.
Kukomba mituni azibumbwa zimwi, kwakakasyigwa. Bami baku Khazar bakatamba myeelwe
myeelwe ya Bamayi kuzwa ku Babbuloni
amumbalimbali, kuti baboole kuzyoojula masinagogwe azikolo zyakuyiisyila bantu
bacisi mubupaizi bwacisi bupya oobo.
. . . Muciindi eeci, ibbuku lya Talmudi lyakasanganyigwa nokuba
kucincigwa kutegwa bakwabilile bupaizi bwacisi kuzwa kuziyanza zyabupaizi
buzyila anze lyacisi akulesya kuzyokela kuziyanza zyakukomba zisofweede eezyo
zyakainda musyule.10
![]() |
Bulelo bwaba Khazar eelyo nibakalaa nguzu kapati. |
Nkaambo kakuti ba Khazar
bakanyina mulaka uukonzya kulembwa, nkabela bakalibamba kuba “baJuuda” bakatalika kubelesya mabala aaci Hebulayo kuti
balembe majwi aamulaka wabo. Eeco ncecakatusikila mazubaano mbuli mulaka waci Yiddish.
Bunji bwaba Juuda aabo bakasangene mutukamu twa basimukazya-kristu,
bakazyilide kubantu bamasi baitwa kuti mbaJuuda baku Khazar. Balo bakasandukila ku buJuuda, pele kunyina pe
nibakazyila kulunyungu lwa Abrahamu. Kusikila buzuba buno, balo baluujisi
kusisikizya nkubakazyila cakuti kufumbwa nobabuzyigwa kuti tabali baJuuda
ncobeni, balo batalika kukwemba akutaminina kuti balatundululwa. Alimwi
kuyungizya kuti balikwabilile kuzwa antangalala, balo bakaanza Nkamu
IIilesya-Kusampaula baJuuda kuti yaange akumwaya atalaa nyika kufumbwa ooyo
uusola kuyubununa nokuba kubuzyilila ziyanza zyabo zyakukomba mituni nokuba cibeela
cabo mu Nyika ya Cisyomyo.11
Nokuba kuti ncintu cinyandya
kubantu banji aabo beezyeezya kuti “baJuuda” mbalunyungu lwa Abrahamu, ba
Khazar baJuuda balo lwabo balizyi masimpe aamusela amukowa wabo. Harold Wallace
Rosenthal, wakali muJuuda, ooyo wakali silutwe uugwasyilila umwi walupatipati
waku Amelika, Jacob K. Javits, awalo ooyo kali muJuuda. Mu 1976, Rosenthal wakapa
mulumbe oomo mwaakayubununa makanze aabaJuuda / ba Zioni aabo bali munyika buno
buzuba. Walo wakali kunonga bantu baku Amelika batali baJuuda aabo bakali
kusobanyigwa mumaanza aabaJuuda, Rosenthal wakati: “ Ncintu cinyandya kuti
bantu baku Amelika tabakalali akutanda kufumbwa muJuuda uuli mucisi cino.”
Ooyo wakali kubuzya mibuzyo,
Weisman, wakakopwa kumvwa ncaakali kwaamba Rosenthal cakuti aciindi cimwi
wakatongooka.
Weisman: “Kweendelanya
abuvwutauzyi bwacikolo, basikale bako tabali bana Isilayeli pele mbantu baku
Mongolia aku Asia Kujwe lya Bukuwa aKumbo lya Asia, aboobo bakali kulaale a
Nyika Yacisyomyo. Kunyina pe nibakiibona Nyika Iisetekene, aboobo eeco citondezya
kuti bantu bako tabali bamukowa uusalidwe wabantu bokwa Leza.”
Rosenthal: “Syena ndakombelela? Hena cilaa
mulimo eeco?”
Weisman: “Swebo twakayiisyigwa lweeno lupati
kwamyaka minjaanji kuti baJuuda mbantu bokwa Leza basalidwe, aboobo eeco cilaa
mulimo. Cilaa kamani malemu ncobeni.”
Rosenthal: “Makani
malemu aali buti?”
Weisman: “Citondezya
kuti bunji bwa baJuuda mazubaano bakazyila kumukowa waba Khazar. Basikale bako
kunyina pe nibakalyatide tende munyika eeyo Kristu njaakeendeenda. Balo kunyina nibakauzyi munzi wa
Jelusalema acisi ca Palesitaini, aboobo mbubuti webo. . . [Mulombwana Rosenthal
wakandinjila kumulomo.]
Rosenthal: [Kaompolola cakusabila] “Nsyekombeleli,
ninzi ncociiminina eeco?”
Weisman: “Ime ndajana kuti zintu zinjaanji
nzyoamba zilavwundausya alimwi . . . kuli zinjaanji nzyoamba eezyo bantu batuba
nzyobatakonzyi kukusyoma webo; balo inga tiibasyoma eezyo zintu nzyooambaula
mumubandi ooyu…” [ Mulombwana
Rosenthal wakandibbaatikizya alimwi akundinjila kumulomo]
![]() |
Ndembela yacisi ca Isilayeli, yiitwa kuti “ninyenyezi ya Davida,” mubwini, “ninyenyezi yokwa Saturn” – ncitondezyo ca bulozi. Ciiminina kuti: “Mbuli mbokuli atala, mbweenya akunsi akwalo.” |
Rosenthal: “Ncencico eeco ncotulaa bweendelezi
mazubaano. Kamwi kaambo bantu benu ncobatasyomi nkakuti mukowa wabantu omwe
inga wakonzya kusumpuka mbuli mbutwakacita swebo mumyaanda yobile yamyaka. Bantu
banamasi balazilaika. Swebo tulicenjede. Ime njooba muntu ulaampuwo mumbali
lyamunzi wa Washington alimwi Ime ndikanza kweendelezya mucisi. Yebo uyoomvwa
akubala milumbe yaambilizya ndime mumazuba aazya kumbele. Ime ndimukubusi
alimwi ndilaa busungu bwakukwaambila kwiinda muJuuda uuli woonse mbwanga
wakwaambila caantangalala. Bunji bwazintu nzyeekwaambila kale zili mucibeela
camukowa wa baJuuda uutalibonyi antangalala..”12
Tacili cintu cigambya kuti
ooyu mukubisi, wamapolitikisi, Howard W. Rosenthal, wakajaigwa munzila
iitalibonyi kabotu mumyezi yakatobela.
Makanze aaba Khazar- baku Zioni-BaJuuda
ngakulela nyika yoonse kwiinda mukutaminina
kwabo kuti abalo bazyila kulunyungu lwa Abrahamu. Cintu cizuminidwe ncakuti,
aabo bantu bazyila ncobeni kucisi ca Isilayeli mbabatonkomene kutaminina munzi
wa Jelusalema. Aboobo, kwiinda mukuvwunikila mizeezo yabo yakweendelezya nyika
yoonse akulitaminina kuba bana ba Isilayeli, ba Khazar-Zioni- BaJuuda balainda
kubaa nguzu kutaminina munzi wa Jelusalema.
BaJuuda bayiisya kuti
kufumbwa buyo eelyo tempele lyaakuyakululwa alimwi mwami waluzubo lwa Davida
aakukkala acuuno cakulela cisi ca Isilayeli, Messiah uyoosika alimwi bayoolela
nyika yoonse. Mbweenya mbuli Mwiyi Aryeh Kaplan mbwaakaamba, “Mu Jelusalema, bantu
baJuuda bayoobungana mbuli basololi bamoza abweende akataa bantu akuba bamayi
bamukowa wabantu. Kuciindi eeco, Jelusalema uyooba munzi mupati wamoza kumukowa wabantu
boonse.”13
Kulangila kwabana Kristu
Bana Kristu banjaanji
tabakubwene kuti bagwasyilizya kutonkela kumbele makanze aaba Zioni
mukudyaaminina nyika yoonse. Bulangizi bwamyoyo yabuna Kristu, acisyomyo eeco
ncobakalamatide kulangila kwazyuulu zyamyaka zyobile ncakuti, Mufutuli
uyoozyokela bumwi buzuba anyika. Bunji bwa bana Kristu basyoma kuti munzi Jelusalema
ulaa mulimo mupati mumazuba aano aamamanino kataninga boola Ciindi Cabili Jeesu
Kristu.
Mbweenya mbuli baJuuda, aaba
bantu basyoma kuti tempele liyooyakululwa kacitaninga sika ciindi ca Kuboola Kwabili.
Balo balangila kuzyokela kwa “baJuuda” (aabo mbobakali kuyeeyela kuti mbalunyungu
lwa Isilayeli). Aboobo nkaambo kaako, bunji bwa banakristu batabilila cisi ca
Isilayeli kuti cibe cisi cililelede. Cisi caangulukide caba Juuda cileelede
kuba atalaa nyika kutegwa bazuzike makanze aabo aamamanino aanyika..
Bana Kristu bayanda kuti Tempele likayakululwe nkaambo eeco
ciyokwaambilizya kuti kuboola kwabili kwa Jeesu kulaafwaafwi. Tubungabunga twa
baJuuda tulikondedwe akutambula kugwasyililwa ooku nkaambo kuletelezya mali
manjaanji mumbungano zyabo amucisi ca Isilayeli lwaco.14
BaJuuda balikkomene
akuzuminizya lugwasyo luzyila ku Bana Kristu kufumbwa buyo kuti oolo lugwasyo
kalweendelana amakanze aabo. Cintu cini bana Kristu ncobatakubwene ncakusyoma
kuti mulawo ookwa Mozesi wakamwaigwa aciciingano. Nokuba boobo, bazumanana kugwasyilila
makanze aaba Zioni/ BaJuuda mukuyakulula Tempele nkaambo lusyomo lwabo ndwakuti,
baJuuda boonse bayoosandukila kubuna Kristu muciindi camapenzi aali ciloba
kaindi kasyoonto a Kuboola Kwabili kwa Jeesu.
Kwaamba kuti mulawo wa Mozesi tuucikwe mulimo nkunyansya zyoonse
nzobayiisya kusyoma bamayi bamilawo. Cintu cilikke muntu ncanga wazyiba ncakuti
ooko kuzumanana kuzumina bamayi aabo batonkomene kuyanda kuyakulula Tempele, nkukwabilila
kukaka mulawo wa Mozesi. Kumakamu aabana kristu aabo bazumanana kutabilila cintu eeci, ooko
nkubula maanu.
Eezyi nkamu zyobile ncozyitabikkili maanu
ncakuti, abalo bana Kristu bakanzide kuyoosandula bamaJuuda boonse kumamanino
aaciindi kuti bakazumine Kristu kuti ngo Messiah ncobeni. Mumizeezo yabana
Kristu, aabo bama Juuda batazumini cintu eeci bayoofwa. . . .
John Hagee, mubbuku lyakwe lyakuti Kuzwa kuli Daniele kusikila Buzuba
bwamamanino, . . . [upandulula kuti], kumamanino bamaJuuda boonse
bayoosanduka akutambula Jeesu kuti ngo Messiah; mumajwi amwi ooku nkokwaamba
kuti bayoosandukila ku Buna Kristu.15 Alimwi mukupandulula kuti Jeesu
uyookoma munkondo ya Amagidoni kumamanino aaciindi, walo wakalemba kuti:
“Myoyo ya baJuuda – iyookasaalila mwami
Leza nkaambo iyookwiindwa akati; Walo – uyoobacengulwida kumwami Leza wakasimpe.
Mpoonya aawo, cisi ca Isilayeli ciyoocenka Messiah akumuzyiba kuti ngo. . . .
Jeesu Kristu, Messiah wamasimpe . . . uyoolela akweendelezya kukabe kutamani
kuzwa kumunzi wa Jelusalema, munzi wa Leza.”16,17
Mbweenya
mbuli ba Mozilemu mbobazandawidwe munkamu zyalusyomo zyobile kweendelanya
ambobasyoma kulibonya kwa Mahdi, abalo aabo balipeekezya kuba “baJuuda” balizandaudwe mucibeela cabaabo
balunyungu lwa Abrahamu abaabo balunyugu lwaba Khazar aabo bataminina kuba lunyungu lwa Abrahamu; aboobo aabo bana Kristu
balangila kumunzi wa Jelusalema kuti bazuzike bulangizi bwabo bwa kuboola
kwabili abalo balizandukene kweendelana alusyomo lwabo amakanze aabo.
Basikutongooka
Basikutongooka ba Evangeli
mbamwi bayubilila kutabilila cisi ca Isilayeli kuti ncisi cilaa lwaanguluko.
Balo balyaaba kutabilila cisi ca Isilayeli akuyakulula Tempele kuti bazuzike
cishinshimi.
Luyando lwabantu aaba kucisi ca Isilayeli, taluli luyando lwa
bupaizi bwa BuJuuda, pele nduyando luzyila kulusyomo lwakuti kubambilila cisi eeci kuti cililele
ncecintu citondezya bululeme bwa zishinshimi zyabo alimwi ncintu cimwi akataa
zintu eezyo ziyoomanina mu Kuboola Kwabili, lino Jeesu anikulela kumunzi wa Jelusalema,
eeco ciyooletelezya kusandula baJuuda kuya kubuna Kristu. Lino
mbokupedwe kale lusyomo oolu, aabo bakobelela cisi ca Isilayeli bacita
mangwemba aalaa ntenda ncobeni. Aayo mali ngobatambula cino ciindi ayooba cintu
cibaumya busiku akubaca mukooze kumbelaa mazuba.18
Zintu ziyaa kucitika mumunzi
wa Jelusalema zili mucibeela ca Mamanino Aanyika aayo ngobalangila akusyoma
bantu aabo. Zimwi “zitondezyo zya ciindi” eezyo nzyobatondeka kuti zyaambilizya
mamanino nzyeezyi:
- Cisi ca Isilayeli
cakazyalululwa mumwezi wa Kaanda Kaniini 15, 1948, alimwi eelyo Tempele lyeelede
kuyakululwa (Ba Sanihedulini bakatalika kale kwiiya milimo yabo mumwezi wa
Mukazi Maziba 12, 2005, alimwi kuyakulula Tempele ngamakanze aabo mataanzi aali
kumoyo atalaa zintu zyoonse). - Bama Juuda
bamisyobo yaandeene bayoozyokela kucisi ca Isilayeli. - Munzi wa Jelusalema
tuukalelwi abantu bamasi – Nkondo ya Mazuba aali Cisambomwe – 1967.19
Bakambausi bayoojatilila
zisyomyo zya Cizuminano Cipya eezyo zyakapedwe Isilayeli wansiku akuzyaanzika
ali Isilayeli wamazubaano.
Nkaambo Leza20 uyoovwuna munzi wa Ziyoni, alimwi
akuyakulula minzi ya Judah: kutegwa balo bakakkale mukati kayo, akukona minzi
eeyo (Intembauzyo 69:35, KJV)
Nyamuka umubede aankumbu Ziyoni, nkaambo ciindi calweetelelo, ciindi
cakweengelela casika. Nkaambo bantu bawo baluuyanda nikuba kuti wakanyonyoonwa,
balaankumbu anguwo nikuba kuti wakaba lusuko lwalo. Bamasi bayoolemeka zina lya
Mwami Yahuwah, bami boonse baansi bayookulemeka. Mwami Yahuwah uyooyakulula
Ziyoni, uyoolibonya mubulemu bwakwe. Nguuyoovwuwa kukomba kwabantu baide
kwiingaila, takavwoolozyi kulomba kwabo. Makani aaya alembelwa zyalani
liciboola, kuti bantu batana zyalwa bakatembaule Mwami Yahuwah. Kuzwa
kucikombelo cakwe cisalala kujulu, Mwami Yahuwah wakalanga ansi, kuzwa kujulu
wakalanga anyika. Wakamvwa kutongela kwabaange, wakaangununa baabo bapedwe
milandu yalufu. Bantu baambilizye zina lya Mwami Yahuwah mu Ziyoni,
abamutembaule mu Jelusalema. Ciindi bantu baansi nibayoobungana antoomwe,
abakakombe Mwami Yahuwah. (Intembauzyo 102:13, 15-16, 22, KJV)
Bunji bwa tumpango ooto
twaambilizya zintu zicizya kumbele mu Nyika Mpya, kaciindide kale ciindi ca
Kuboola Kwabili, tatumvwisyidwe kabotu alimwi tulapindaulwa kutegwa tweelele
cisi ca Isilayeli camazubaano.
Mboobu Mwami Yahuwah mbwaandaambila, “Mbubonya mbuli syuumbwa
mbwabuluma, syuumbwa mupati mbwavwalamina munyama, nikuba kuti nkamu yabeembezi
yaitwa kuti bamutande, tayoowi kuyobeka kwabo, nikuba kukatazigwa akusoola
kwabo, mbubonya oobo ambebo nde Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse ndiyooseluka kuti
ndizoolwanine acilundu ca Ziyoni mpocili ansonje. Mbuli kayuni kababama atala
aaciteente, awalo Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse uyookwabilila munzi wa
Jelusalema, uyooukwabilila akuuvwuna, uyoouvwumbilila akuuvwuna (Izaya 31:4, 5,
KJV)
Nyamuka Jelusalemu, kobekema nkaambo bulemu bwa Mwami Yahuwah
bwakusikila. Bona, mudima uvwumbide nyika musinze uvwumbilide bantu, pele Mwami
Yahuwah wasika kulinduwe, bulemu bwakwe bwaboneka alinduwe. Misyobo iyooboola
ku mumuni wako, bamami bayooboola kubbalabala lyamumuni wako. Sompa
ulange-lange. Boonse babungana kulibambila kuboola kulinduwe, bana bako balombe
baboola kuzwa kulaale, bana bako basimbi balinyamwidwe mumaanza. Eezi zintu
uyoozibona kazicitika, nkabela moyo wako uyooduntaana mukukondwa, mbono
zyabasambazi beendela mulwizi ziyooletwa kulinduwe, mbono zyamasi ziyooletwa
kulinduwe. Matanga aankamela ayoozula munyika yako, tukamela tuzwa ku Midiyani
aku Efa. Boonse bazwa ku Syeba bayooboola kabajisi ngolida atununkilizyo, kabazabuluula
mukulumbaizya Mwami Yahuwah. Butanga boonse bwaku Keda buyooyobololwa akuletwa
kulinduwe. Bagutu baku Nabayoti bayookugwasya, buyootambulwa kuti bupaizigwe
acipaililo cangu, ŋanda yangu yabulemu njooibotya. Ino mbaani aabo beenda mbuli
makumbi bafeema mbuli nziba ziya kuziteente zyazyo? Kasimpe nsumbu zilangide
kulindime, ali kumbele mato aaku Taasyisyi, aleta bantu bako kuzwa kumanyika
aakulaale, baliyumwide nsiliva angolida, kuti bazoolemekezye Mwami Yahuwah wako
Uusalala wa Isilayeli, nkaambo wakuletela bulemu. Bazwamasi bayooyakulula
bwaanda bwamaanda aako, bamami babo bayookumanina milimo. Nikuba kuti
ndakamuuma mubukali bwangu, muluse lwangu njoomubeda aankumbu. Milyango yanu
lyoonse inoojalwidwe, tiikoonoojalwa sikati amasiku, kutegwa bantu bakakweetele
mbono zyamumasi, bamami babi bayooyenzegwa cakuzundwa. Nkaako cisi naa bulelo
oobo butakakumanini milimo buyooloba, buyoonyonyweedwa limwi. Bulemu bwaku
Lebanoni buyooletwa kulinduwe, kuyooletwa mipulanga, misikili alimwi amilombe kuti
izoobelesegwe mukubotya busena busalala, njoocita kuti busena bwangu bukabe
bwabulemu. Bana babaabo bali kukudyaaminina bazookukotamina, boonse aabo bali
kukusampula bazoofugama kumaulu aako. Bayookwiita kuti munzi wa Mwami Yahuwah, ngu
Ziyoni wa Uusalala wa Isilayeli. (Izaya 60:1, 3-4, 10-12, 14, KJV)
Bantu baile kwiingaila
kutobela bakambausi babo nobaambilwa kuti kampango ka Malakayi 3:6 mbobumboni
bwakuti zisyomyo zili mu Cizuminano Cakale ziciyoozuzikwa kumbelaa mazuba mucisi
ca Isilayeli ciliko mazubaano. Aako kampango kaamba kuti “Ime ndime MWAMI, Ime nsyecincauki pe.” (Malakayi
3:6, KJV) Bantu bakulaizyigwa “Kupailila kuti kube luumuno mumunzi wa Jelusalema”
(Intembauzyo 122:6a) nkaambo “bayookkalilila cakuliiba aabo bakuyanda webo”
(Intembauzyo 122:6b). Milwi milwi yamali ilanyangwa kuzwa kubana Kristu (abalo
balikkomene kutambulwa aba Juuda mbuli basazinyina) kufumbwa buyo kuti mweembezi
wacikombelo wabaambila kuti, “Walelekwa ooyo uukuleleka webo [Isiyaleli],
alimwi ulisingidwe ooyo uusinganya nduwe.” (Myeelwe 24:9b, KJV)
Tumwi tumpango tukonzyana
atootu ooto ntobakwabilizya lusyomo lwakutabilila cisi ca Isilayeli, kuti cibaa
nguzu kapati, ntutooto twakapegwa mucisyomyo kuli Davida kuti:
Ngonguwe [Davida] uyoondiyakila ŋanda, abwalo bulelo bwakwe njoobwiimikizya
kukabe kutamani. Njooba wisi, walo uyooba mwanaangu. Kufumbwa aakucita cibi,
njoomuuma mbuli wisi mbwalaya mwanaakwe. Pele luyando lwangu lupati
nsikoyoolugwisya kulinguwe, mbuli mbwindakacita kuli Saulu, walo ngundakakaka
kolibwenene ayebo. Mukwasyi abulelo bwako ziyooima nji kulindime kukabe
kutamani, acalo cuuno cako ciyooimikwa mane kukabe kutamani (2 Samuele 7:13,
16, KJV)
Nsikooyootyola cizuminano cangu, nsikasanduli makani ngindakaamba.
Ndakonka mukusalala kwangu kuti, nolibalili nsikooyoobejela Davida. Lunyungu
lwakwe lunooliwo kwalyoonse, cuuno cakwe cabwami ciyookkalilila, ciyookkalilila
kumbele lyangu mbubukkede zuba. Cuuno cakwe cabwami ciyookkalilila mbuli mwezi
kukabe kutamani, mwezi uuli ngokamboni wangu uusyomeka mujulu (Intembauzyo
89:34-37, KJV)
Cintu cini makunga aabantu
basyomeka ncobauntuluzya eelyo nobazuunyene “kuleleka” cisi ca Isilayeli
ncakuti, abalo bayanda kuyoolelekwa; aako nkakasimpe kakuti zyoonse zisyomyo zyokwa Yahuwah ziyoopegwapele buyo kuti wateelela. Mbweenya mbuli bana Isilayeli mumazuba aa
Kristu mbubakali kupindaula Mangwalo aayo aakali kwaambilizya Kuboola Kwakwe
Kwabili akwaacengulwida ku Kuboola Kwakwe Ciindi Citaanzi, mbweenya abalo bantu
banji mazubaano bapindaula Mangwalo aayo aajatikizya Nyika mpya abuumi buteeli
kuti eezyo zyeelela cisi ca Isilayeli camazubaano.
Kasimpe keni nkakuti munzi
wa Jelusalema wakadilimunwa alimwi bantu bawo bakatapaulwa mumwaka wa A.D. 70,
oobo mbobumboni bwakuti Mwami wesu Taata Yahuwah ooyo wakali kubikkilila
luzyalo kwaciindi cilamfu kapati, lino wakacimwa nkaambo kakuzumanana “kuyuma
nsingo” bantu ba Isilayeli. Mwaapositolo, Paulu, wakabakazyila limwi bantu ba
Isilayeli mumazuba aakwe aabo bakali kwaamba kuti zisyomyo tiizyakali zyamuntu
uuli woonse pele buyo muna Isilayeli.
Leza wakazyibila limwi kuti uyoolulamika bamasi akaambo kalusyomo
lwabo. Eelyo wakakambauka Makani Mabotu kuli Abulahamu, mbubwaamba Malembe
kuti, “Wakati kuli Abulahamu, ‘Mulinduwe misyobo yoonse iyoolelekwa.’” Lino
Yahuwah ulaleleka boonse basyoma mbuli mbwaakaleleka Abulahamu wakali
kumusyoma. Nyoonse
muli bana ba Yahuwah nkaambo mulasyoma muli Kilisito Yahushua. Nywebo nyoonse
mbuli mbumwakabbapatizigwa muli Kilisito mulisamide buumi bwa Kilisito. Aboobo
taakwe lwaandaano akati ka Bajuuda abamasi, naa akati kabazike abaangunukide,
naa akati kabaalumi abakaintu, nkaambo nyoonse muli bomwe muli Kilisito
Yahushua. Kuti kamuli bakwe Kilisito, nkokuti muli bana ba Abulahamu, beelede
kutambula eezyo Yahuwah nzyaakasyomezya (Langa Ba Galatiya 3:8-9, 26, 28-29.)
Nokuba
kuti Paulu wakali kubamba Nsabata amapobwe aaciindi comwe amwaka, walo
wakalemba makani manjaanji aakazya kuzumanana ciyanza cakupalulwa nkaambo
cakali cibeela ca Cizuminano Cakale cakutuuzya zipaizyo zyabulowa, eeco
cakazuzikwa aciciingano. Nkaambo kaboobo, aabo bantu banjaanji batabilila
kuzyokela kwa “baJuuda” kumunzi wa Jelusalema alimwi basyoma kuti Tempele lyeelede
kuyakululwa kutegwa Jeesu apiluke, balaakaka makani aayo ngaakalemba Paulu. Bataminina
kuti Paulu wakali kuyiisya “mulumbe wiimpene” aboobo walo ngo simukazya-kristu.
Abumwi
bulangizi buyiisyigwa kanjaanji kakwiina mpobujanwa mu Bbaibbele mbwa muzeezo wakutolwa kujulu mukulaba kwaliso
kakwiina kunjila lufu. Ooyu
muzeezo waambilizya kuti Mufutuli uyoosika cakuyubilizya “akukwempula” basale
Bakwe kuzwa munyika eeyi kuti abavwune kuzwa mumyaka yamapenzi aali ciloba. Ooku nkokwaamba kuti nkutolwa kujulu kakwiina kufwa. Muumyaka iili
ciloba eeyo nokulangilwa kuti bamaJuuda
bayoosandulwa akutambula Jeesu Kristu kuti ngo Messiah wamasimpe. Kumamanino
aamyaka iili ciloba, aabo bakakwempudwe kuya kujulu, bayoozyokela antoomwe a
Kristu, kuzyoolela atalaa nyika kwacuulu camyaka yaluumuno kabazundide cibi.
Ooyu muzeezo ncecijuzyo
cipati ca Evangeli lyakutabilila lusyomo lwa Ziyoni. Balo balasangila milwi
yamali nkaambo basyoma kuti kuyooba kusanduka kwa baJuuda boonse kumamanino,
aboobo bayanda kuyoolelekwa antoomwe abaJuuda nobayoosanduka.
Bakatolika baku Loma
Poopo lyoonse wakali
kuyandisya munzi wa Jelusalema. Bukambausi bwakuyaa kujaya bantu batasanduki
bwakaletelezya kujaya makunga aaba Mozilemu, ba Hebulayo abana Kristu
baapositolo. Makanze aabo eeni akali aakuzunda munzi wa Jelusalema kuti poopo
akakonzye kulela kakkede mumunzi ooyo. (Bupoopo buyaakuswena munsaa kuzuzika
makanze aaya: Cuuno
ca Poopo ciyooyakwa munsaa Cuumbwe ca Mwami Davida) Poopo lyoonse wakali
kukakatila kuzunda nyika yoonse.
Kutobela muswaangano wa
Vatican II mumyaka yakuma 1960, poopo wakatalika kusenda zikombelo zinjaanji.
Makanze aakwe aakukamantanya “basazinyina bapambukene” akazwidilila cakuti
kwamvwugwa “ŋunzuunzu” kuzwa muzikombelo zya Basikutongooka, bapaizi ba
Episikopo, a Bakatolika lwabo. Nokuba kuti Cikombelo ca SDA cakasimba mabbuku
manjaanji aambilizya poopo kuti “muntu wacibi” akwaambilizya kuti “Ncikombelo
cidilika musyule eeco cifwiinsya musinzo akati kaco abu Poopo”21 ,
acalo cakaswenena ku Bukatolika munzila zyatakali kulangilwa abamatata aabo
bakatalisya lusyomo lwacikombelo eeco.
Mumwezi wa
Kaanda Kaniini 18, 1977, Dr. B. B. Beach, ooyo wakali Mulembi wacooko ca
Kunyika lya Bukuwa aKumbo lya Afulika
mucikombelo ca SDA, wakakkala muswaangano
![]() |
Cikwankwani cakapegwa kuli Poopo Paul VI asilutwe wa SDA B.B Beach |
oomo walo Beach mwaakasomba poopo cipego
cagolide kuzwa kucikombelo ca SDA. (Langa cilembedwe mu Review& Herald, Kasanga
Lubwi 11, 1977, p. 23.)
John Paul II, ooyo wakasalwa
bupoopo mu 1978, wakeendeenda atalaa nyika misinzo minjaanji kwiinda poopo uuli
woonse musyule lyakwe. Eeyi misinzo yakali mulimo wakuswaanganya zikombelo
zyaanyika zya “basazinyina bapambukene” antoomwe abupoopo. Milimo yakwe
yakazwidilila kapati cakuti mu 1994 kwakasimbwa cilembedwe mutwe wakuti, Bavangeli a Bakatolika Antoomwe: Mulimo
wa BunaKristu mu Cuulu Camyaka Catatu.22 Alimwi cintu
ciyungizya kugambya ncakuti abalo basololi ba zikombelo zyaku Russia azyaba
Giliki zitonkomene kutobela Bbaibbele, azyalo zyakazumina kupanga cizuminano a
poopo.
![]() |
Pope John Paul II umyonta bbuku lisetekene lyaba Mozilemu, |
makanze ookwa poopo aakuswaanganya nyika yoonse, walo poopo kali “uuswaanganya
zilongwe” akataa bupaizi bwiindene, aayo makanze taakalekela buyo muzikombelo
zyabuna Kristu. Mu 1979, Poopo John Paul II wakaswaya Cikombelo caba Mozilemu
ca Hagia Sophia ku Istanbul azimwi zili mu Damasikasi, ku Syria mu 2001. Mu
1999, John Paul wakamyonta bbuku lyabupaizi lyaba Mozilemu, eelyo ndyaakapegwa
aba Imamu bakali kuswaya nguwe. Mumwezi wa Miyoba 21-26, 2000, mulimo wakwe wakuswaanganya
nyika wakasikila mpuulema ncobeni eelyo naakabweza musinzo wakuya ku Jelusalema.
Mbuli mbokwaambidwe mucibalo cimwi cakalembwa aaba Juuda muciyobwedo
cazilembedwe zyabo, JewishVirtualLibrary.org:
Poopo John Paul II wakasika mucisi ca Isilayeli mumwezi wa Miyoba
21, 2000, akuswaya kwamazuba osanwe, muciindi eeco walo wakaswaya masena aasetekene aayo bupaizi botatwe bwaanyika
mobubikkide lusyomo lwabo akuswaangana abaleli bamapolitikisi bamu
Isilayeli a Bapaizi basilutwe. Nokuba kuti ooyu musinzo wakageme makani
aabupaizi, Poopo wakaguminizya mapolitikisi, akuleleka cisi ca Isilayeli,
akwaambilizya kuti awalo wakali kutabilila nyika ya Palesitaini akulilekelela
zibi zya banaKristu nzibaacitila bamaJuuda.
![]() |
Poopo usekkelela kapepa kalembedwe mupailo |
Mumuswaangano ngwaakakkede amuleli Ezer Weizman mubuzuba bwa
Miyoba 23, Poopo wakaleleka cisi ca Isilayeli, ooyo wakali mucito wakalangwa abantu bamu Isilayeli
banjaanji kuti lino cikombelo cakalanganya cisi ca Isilayeli kuti cilililelede.Kwamisela minjaanji, Cikombelo ca Bakatolika cakali kuyiisya kuti
kutolwa buzike kwa baJuuda cakali cisubulo cabo nkaambo kalufu lwa Jeesu. . . .
Mumulumbe wa Yad Vashem [ooyo Poopo ngwaakaambilizya] wakalangwa
kuti ncecintu cipati mumulimo wa Poopo
wakuswaanganya bana Kristu abaJuuda. Walo wakali poopo mutaanzi kuswaya
lubaya lwaba Nazi ooko kwakajailwa baJuuda ku Auschwitz alimwi akunjila
miswaangano kusinagogwe lyaku Loma. Mu 1998, munzi wa Vatican wakapa mulumbe
uupandulula Kujaigwa kwaba Juuda, alimwi mumwezi wa Miyoba, kataninga bweza
musinzo wakuya kucooko ca Akataa Kujwe, poopo wakalilekelela zinyonyoono zya
banakristu bamisela yoonse, njibaacitila bamaJudaa.23
Poopo Benedict XVI, wakazumanana
mumukondo wapoopo wakamusolweda. Mubuzuba bwa Vvwumbi Pati 20, 2006, poopo
wakapaila mucikombelo caba Mozilemu.
Mukulemekezya ba Mozilemu
baku Turkey abaabo bali kuzinguluka nyika yoonse, Poopo Benedict XVI wakapaila
mu Cikombelo caba Mozilemu cilaampuwo caku Istanbul, ooko kwakali kuswaya kutaanzi
kwa poopo mubusena mukombela ba mozilemu. Eelyo poopo naakali kweenda antoomwe
a Mustafa Cagrici, silutwe waba Mozilemu ku Istanbul, kutozya ku citondezyo eeco
cakali kutondeka nzila iigama ku munzi waba Mozilemu uusetekene wa Mecca, silutwe
wakamwaambila kuti wakali kuya kukupaila. Mpoonya awalo poopo wakeenda antoomwe
anguwe, kavwunteme mutwe wakwe akupetekezya mupailo kwakaindi kasyoonto. Mu
Vwumbi Pati 30 ooku kuswaangana kwakali
kukasaala alimwi kwakalaa lumvwano . . . .24
![]() |
Benedict XVI wakapaila mu Cikombelo caba Mozilemu a Mustafa Cagrici, |
Nokuba kuti Cikombelo ca
Katolika cakali kutamikizyigwa kwaciindi cilamfu kutundulula bamaJuuda kuti
“Mbajayi – ba Kristu,” mu 2011, Benedict XVI wakalomya kukazya kuti baJuuda
bakalaa mulandu wakujaya Kristu. Mubuzuba bwa Miyoba 2, 2011, aabo batola
Milumbe baku Reuters bakaambilizya kuti:
Poopo Benedict, mubbuku lipya, wakamwaila limwi mulandu
uutamikizyigwa bamaJuuda kuti mbibakajaya Jeesu, akulesya muzeezo wakutamvwana
akataa bamaJuuda abana Kristu kwamisela minjaanji.
Tubunga twa baJuuda twakalumbaizya mulumbe ooyo. Nkamu Iilesya
Kufubaazya BaJuuda yakaamba kuti ooyo wakali “mulumbe mupati muciindi ceebeka
camusela” alimwi yakali kulangila akuti eeco inga cagwasya “kusandulula lusyomo
kusikila kuzipaililo” akubambulula lukamantano akataa bupaizi.25
Makanze mapati aayo aakali kutonka
Cikombelo ca Katolika kuti ciyandisye lukamantano, ngakuyandisya kulela nyika
kuzwa mumunzi wa Jelusalema.
Kuli mpuwo iimvwugwa yakuti makanze aa Cikombelo ca Katolika
ngakubamba nzila yakubikka Bupaizi Bupya bwa Nyika Yoonse kutegwa balo bakabe basilutwe
atalaa boonse eelyo bupaizi bwaanyika bwaakuswaanganyigwa antoomwe abulozi,
masabe akuba bupaizi bomwe. Bulangizi busisidwe mulukamantano oolu ndwakuti
Cikombelo ca Katolika ciyobaa nguzu munyika akweendelezya aatalaa boonse.26
Mbuli cikombelo mbocilyaamba
kuba “mucibaka ca Kristu,” awalo poopo ulaa mutwe wakwiitwa kuti “Mwami Leza poopo.”
Mwaapositolo Paulu wakacenjezya ndiswe kulweeno lwamamanino aaciindi eelyo walo
naakalembela ba Tesalonika kuti:
Kutabi muntu uumuunina munzila niiba buti.
Nkaambo buzuba oobo kabutanasika, kuyooba buzangi eelyo ndendilyo nayooboneka
Mubyaabi uuyoonyonyoonwa. Ngonguwe
uukazya Yahuwah uulibikka atala azyoonse zikombwa zyaambwa kuti mbaleza.
Uyoolibikka muŋanda yokwa Yahuwah, kalyaamba kuti ngu Leza. Mulizi cintu cimukasya
kuti atayubunuki kacitanasika ciindi cakwe ceelede. Noliba lino bubi nkobuli,
pele cakusisikizya. Sibubi ooyo takonzyi kuyubununwa mane akazwe ooyo
uumukasya-kasya. Kuzwa waawo nayooyubununwa ooyo uunyina mulawo. Nkabela Mwami
wesu Yahushua uyoomunyonyoona amuuya uuzwa mumulomo wakwe akumulobya
aakulibonya mukuboola kwakwe. Lino uunyina mulawo ooyo uyooboola anguzu zya
Saatani. Uyoocita zitondezyo amaleele aakubeja. Munzila zyoonse uyoocenga
citaambiki aabo bayoonyonyoonwa nkaambo tiibakayanda kutambula akutobela
zyamasimpe eezyo zyakali kunga ziyoobafutula (Langa 2 Batesalonika 2:3-4,
6-10.)
Oobu
bupanduluzi buzwa kujulu bwa ciimo amakanze ookwa poopo bulaletwa mpoonya
akucenjezya kuzwa kujulu kuti:
Nkankakaako Yahuwah ncayoolekela kuti
zibaboolele zyabucengi zipati akuti basyome zyabubeji. Nkaako bayoosubulwa
boonse batasyomi zyabwini, aabo bakkomanina zitaluleme (Langa 2 Batesalonika
2:11, 12.)
Kusyoma
kuti Jelusalema mbobusena bwakuzuzika
zishinshimi zyamamanino aanyika zyoonse ndolweeno lupati lwa Saatani lwiindilide kuzwidilila. Oolu
lweeno, lunjilaukide bupaizi bupati botatwe. Bupaizi bomwe bomwe, acibeela
ciimpene mubupaizi oobo, bulaa ciimo calweeno cakabambilwa bupaizi oobo
kubugaminina, Mubeji wiinda boonse (Lusifa) lwakwe, nguwakabamba lweeno oolo.
Walo
kapelengusya akupenauka mulweeno ndwaakasyanga mbuli lusyomo mumizeezo yabantu,
lino Saatani uyandaula nzila yakumanizya makanze aakwe ngaakali kulidunda
kusaanguna, eelyo naakaanguka kuzwa kujulu. Ooku kulidunda kuliyobwedwe mu
Mangwalo kuti cibe cintu citucenjezya swebo notuyoosikilwa mamanino aanyika:
Ino wakalenguka buti kuzwa kujulu, webo
Lusifa ontanda yakubucedo! Wakoswedwa buti kusikila kunsi yebo ookali koola
masi! Wakali kuti mumoyo wako, “Ono ndatanta mujulu nkabikke cuuno cabwami
bwangu nkakkale atala aanyenyezi zya . . . [Yahuwah] kujulu. Njookkazikwa acuuno cabwami bwangu,
acilundu cakuswaanganina, ansonje eeni yacilundu cisalala. Ndatanta atala
lyamakumbi, njoolicita kuti nkabe mbuli Sijulu wamajulu. (Izaya 14:12-14, KJV)
Milawo yabulelo bwa Saatani
ili muzibeela zyobile: 1) kubejela akweena, mpoonya kuti eeco caalilwa
kusandula muntu, 2) kusinikizya. Boonse bupaizi botatwe buna Abrahamu bulaa
mulandu wakubelesya milawo ya Saatani eeyo mukukakatila kubaa nguzu akunyonauna
makunga aabantu. Kufumbwa lusyomo lugwasyilila munzi wa Jelusalema, ilwiito
lwaambilizya kuzyokela akuyookona busena bulaampuwo oobo, akusangila mali
aakuyakulula Tempele mu Jerusalem, oolo ndweeno ndwaakapanda Saatani lwakwe
kutegwa aswaanganye bupaizi baanyika boonse mulukwakwa lomwe, alimwi “akuzunda
akusaala” boonse aabo bakaka kusangana lusyomo oolo.
Eelyo Mufutuli Yahushua naakali
anyika, batobeli Bakwe bakali kulangila ceeco lino cisyomezyegwa mulusyomo
lwamamanino aanyika: cisi ca Isilayeli kuti cikabe ciinda kubaa nguzu atalaa
nyika, akulyatauka basinkondonyina boonse. Bapaizi abeendelezi bacisi mumazuba
ngaakali kupona Yahushua bakali kumuyandaula kabayeeyela kuti Walo inga
wasolweda bana baIsilayeli kuzunda ba Loma aabo mbubakacimidwe. Balo bakafwamba
kumukaka eelyo nibakalibonena kuti Walo taakajisi makanze aamusyobo ooyo pe.
Yahushua wakayiisya munzila
iisalala kuti bulelo Bwakwe bwakali bulelo bwa Moza usalala.
Yahushua naakabuzigwa a Bafalisi kuti naa bwami bwa Yahuwah
bulasika lili wakati, “Bwami bwa Yahuwah tabukalibonyi azitondezyo nibuyoosika
pe. Taakwe uuzokwaamba kuti ‘Amulange,
mboobu bwasika,’ naa kuti, ‘Mbobuya kuya’ nkaambo Bwami bwa Yahuwah buli
mulindinywe (Langa Luka 17:20-21.)
Aaka kasimpe kazwa kujulu
nkakasinganya bana Isilayeli! Kabalangene akudilimunwa kwamizeezo yabo
yakulangila kweendelezya nyika yoonse, balo bakafwamba kukaka Messiah ooyo
ngobakali kulangila kwaciindi cilamfu. Balo bakabelsya mizeezo yamakanze aabo
kulwana akutamikizya Nguwe kunembo lya Pilato kuti wakali kucita milimo
yakulwana mfulumende akuzangila bulelo bwa Loma. Nokuba boobo, eelyo Pilato
naakabuzya Yahushua kuti naa milandu eeyo njobakali kumutamikizya yakali
masimpe, Mufutuli wakalomya kwaamba alimwi kuti bulelo bwakwe mbulelo bwa Moza usalala.
Pilato wakanjila alimwi muŋanda yabbetekelo, wakaita Jesu
akumubuzya kuti, “Sena nduwe Mwami wa Bajuuda?” Yahushua wakamwiingula kuti, “Sena
makani aaya nduwe oolyaambila naa kuli bakwaambila boobo akaambo kangu?” Pilato
wakati, “Inga ndaba Mujuuda na? Bantu bamusyobo wako antoomwe abapaizi
basilutwe mbabakuleta kulindime, ino wakacita nzi?”
Yahushua wakati, “Bwami bwangu tabuli bwaansi aano. Kuti bwamwi
bwangu nibwali bwaansi, batwanga bangu nibalwana kutegwa nditaabwi kubapati ba
Bajuuda. Pele lino bwami bwangu tabuli bwaansi aano pe.”
Mpoonya Pilato wakati, “Eena ani uli mwami?” Yahushua wakati, “Uliluzi
kundaamba kuti ndimwami. Nkankakaako ncendakazida ansi aano alimwi ncendakazyalilwa,
kutegwa ndizoolungulule zyabwini, aboobo kufumbwa muntu uuzi zyabwini ulaliteelela
jwi lyangu. (Langa Johane 18:33, 35-37.)
Boonse aabo bayootambula
tusimpe twa Bbaibbele bayooibaluka kuti bulelo bwa Mufutuli bucili bulelo bwa Moza uusalala. Zyoonse
zisyomyo zyokwa Yahuwah kubulelo bwa Isilayeli ziyoozuzikwa mubulelo bwa Isilayeli bwa mumoza. Eeci kunyina pe nociyoocitika aciindi cili coonse kusikila
Kuboola Kwabili kukasike. Lilikke eelyo basofweede baakunyonyoonwa, eelyo Julu
Lipya a Nyika Mpya zyaakulengwa, ndendilyo eezyo zisyomyo noziyoosikila
akuzuzikwa cakumaninina kubulelo bwa Isilayeli – kuli baabo, bakateelela
kuzuzika zyoonse ziyandika kuzuzikwa, nkokuti kuteelela mulawo wabulemu.
Mulawo wa Bulemu
wakatondezya akutuzwezya buyooba ciindi cabulemu kumbelaa mazuba mubbuku
licaalizya lya Bbaibbele.
Lino ndakabona julu lipya anyika mpya. Nkaambo julu lyakusaanguna
anyika yakusaanguna zyakamana, alwizi lwakazimaana. Eelyo ndakabona munzi
uusalala, Jelusalema mupya, kuuboola ansi kuzwa kuli Yahuwah kujulu.
Wakalibambidwe mbuli nabwiinga mbwalibambilila mulumi wakwe. (Langa Ciyubunuzyo
21:1, 2.)
Munyika iilenguludwe mpya,
iikkedwe abaabo bakakoma kwiinda mubulowa bwa Mwanaambelele; aabo kwiinda
mukunununwa abulowa bwa Yahushua bakasunga mulawo wabulemu, kufumbwa
cakasyomezyegwa ciyoopegwa akuzuzikwa kuli mbabo.
Mpawo ndakamvwa jwi pati lyakazwa kucuuno cabwami lyakati, “Lino
munzi wa Yahuwah wakkala akati kabantu! Yahuwah uyookkala ambabo, abalo bayooba
bantu bakwe. Iiyi, Yahuwah Lwakwe uyookkala ambabo, alimwi uyooba Leza wabo. (Langa
Ciyubunuzyo 21:3.)
1 Nyika Zisetekene: Mubusena Bomwe, Bupaizi Botatwe, LIFE, pp. 2-6.
2 Patrick Poole, “Ahmadinejad’s Apocalyptic Faith,”
FrontPageMagazine.com, Kasanga Lubwi 17, 2006; John Daniszzewski, “Mpuwo ya
Messiah Yaindila akataa ba Shaiti baku Iran,” Los Angeles Times, Mukubwe Kaangala 15, 2006;
Scott Peterson, “Kulindila Kutolwa Kujulu Mukulaba kwa Liso Kakwiina Kufwa,” Christian Science Monitor,
Nalupale 21, 2005; Jackson Diehl, “Mu Iran, Mamanino aaCiindi alwana
Kubambulula cisi,” Washington Post, Kaanda Kaniini 11, 2006; Dore Gold, Kulwanina Jelusalema,
2007, p. 232.
3 Mulumbe wakapegwa amuleli Mahmoud Ahmadinejad, musololi wa Bulelo
bwa Izilamu bwaku Iran, munsaa Muswaangano Mupati wa UN, cibeela cacisambomwe,
Vwivwi 7, 2005, www.un.org.
4 Http://albehari.tripod.com/quds4.htm.
5 Dore Gold, op.
cit., p. 233.
6 Makani Aanyika,
http://wn.com/minister_farrakhan’s_saviours’_day_2011_keynote_address?upload_time=all_time&orderby=viewCount
7 Aryeh Kaplan, Jelusalema,
Liso lya Mulengalenga Woonse, (New York: National Congress of
Synagoge Youth, 1976), 76.
8 Michael Baigent, Kubalikila
ku Amagidoni: Bupaizi Botatwe Bupati
Amakanze aa Kumanizya Nyika, pp. 218-219.
9 Baigent, op.
cit., pp. 18-19.
10 http://www.lostisrael.com/khazars.htm
11 Joye Jeffries Pugh, Eden,
p. 125.
12 Kutegwa ulibalile mulumbe waankamika mulomo woonse, koya kabale ku:
http://www.antichristconspiracy.com/HTML%20Pages/Harold_Wallace_Rosenthal_Interview_1976.htm
13 Aryeh Kaplan, op.
cit., p. 76.
14 Baigent, op.
cit., p. 25.
15 John Hagee, Daniele
kusikila ku Mamanino aa Ciindi, 153.
16 Ibid., p.
237.
17 Baigent, op.
cit., pp. 26-27.
18 Baigent, op.
cit., pp. 104-105.
19 Mbuli bwakaambwa mucilembedwe mutwe wakuti Eden, op. cit., pp. 424-425.
20 Nokuba kuti nkamu ya WLC ibelesya mazina aamasimpe ookwa Taata a
Mwana, aabo basandulula Mangwalo munzila eeyi, kanjaanji kunyina pe nobabelesya
mazina aasetekene. Aboobo, tumpango twa Bbaibbele mbuli mbotwaambilizyigwa
abakambausi aabo basyoma kuyakululwa kwamunzi wa Jelusalema akuyakulula tempele,
tatululeme pe.
21 Ellen G. White, “Zitondezyo zya Ziindi,” Mulumi 19, 1894.
22 Kutegwa
ulibalile zinjaanji, bona ku:
http://www.leaderu.com/ftissues/ft9405/articles/mission.html.
23 Mitchell Bard, “Musinzo wa Poopo John Paul II kuya ku Isilayeli,” http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/anti-semitism/jp.html.
24 John Thavis, “Mukulemeka ba Mozilemu, poopo wakapaila mucikombelo
caba mozilemu ku Istanbul,” Catholic News Service, Vwumbi Pati 30, 2006.
25 Phillip Pullella, “Bbuku lya Poopo lyaamba kuti baJuuda tabakwe
mulandu wa lufu lwa Jeesu,”Reuters, Vatican City, Bwatatu, Miyoba 2, 2011.
26 Pugh, Eden, op. cit., p. 254.