Swebo twakajokolosya Mazina aa Taata a Mwana mu Mangwalo, mbuli bwaakali kulembwa ciindi citaanzi abalembi ba Bbaibbele aabo bakayoyelwa Moza. Kotyanka aawa lino kuti utambule Mangwalo aajisi mazina Aakabambululwa aakaindi – Nkamu ya WLC |
Ma! Nobantu cilagambya
ciyanza cakubbadela mali kuti ulekelelwe zinyonyoono zyako mu Cikombelo ca
Katolika caku Loma; ncecintu eeco akataa zimwi cakaletelezya Kutongooka a
Kubambulula lusyomo lwa zikombelo. Kuciindi eeco, Cikombelo ca Katolika cakali
kunyongomona mali kubantu banyika yabukuwa yoonse mpiili akatikati, kuti cibelesye mali aayo kuyaka lubuwa a
cikombelo ca St. Peter ku Loma. Kamwi kaano kakabaa mpuwo kapati kakali kwaambilizya
mwaalumi umwi wakali kubbadela mali kutegwa alekelelwe cibi cakubba.
![]() |
Martin Luther |
Kwiibaluka bululami
kwiinda mulusyomo ncecintu cakatalisya Luther kuti akaswaye munzi wa Loma. Luther
wakagambwa kubona bumpelenge abusofwaazi bwabapaizi bali boonse bakali mumunzi
ooyo. Eelyo naakali kuyaa kukalaba kuya kumupaizi kuti akabbadele mali kuti
alekelelwe zinyonyoono, kamwi kampango ka Bbaibbele kakamunjila mumoyo mpeenya
aawo; aako kampango kalembedwe kuti ”Baluleme bayoopona kwiinda mulusyomo.” Mpoonya
walo wakaimikila, wasuuluka akuleka ncaakali kucita mpeenya aawo akutalika
Kubambulula lusyomo lwacikombelo mucisi ca Germany kweendelanya akampango aako.
“Nkaambo mumulumbe ookwa Yahuwah kuyubunudwe lusyomo kusikila
kulusyomo. Mbuli mbocilembedwe, ‘Baluleme bayoopona kwiinda mulusyomo.'” (BaLoma
1:17, Mangwalo aajisi Mazina Aabulemu Aabambuludwe)
Muntu lyoonse weelede
kwiibaluka kuti cakali cintu cuusisya kubona cinyonyoono, kutyola milawo iili
kkumi mucikombelo, kuti eeco ncecintu cakapa kuti Moza uyoyelwe atalaa bantu
kuti baibaluke bululami kwiinda mulusyomo. Muzeezo wakuti kusyoma muli Yahushua
kakwiina kubamba milawo iili kkumi inga caletela muntu lufutuko, ooyo wakali
muzeezo uulwana ncaakali kuyiisya ancaakabona Luther, kuleka kusanganya ancaakabona
mwaapositolo Paulu alakwe.
Pele bululami kwiinda
mukusyoma tiilwakatalikila ali Luther eelyo naakaibaluka kuti kulumbaizya akuyandisya zibumbwa zyabasaante,
zikonzyanyo zifwalidwe, kulikotamika muzikombelo zya Loma, kuliimya cakulya,
kusyoma kuti bafwide balasubulwa, azimwi zinjaanji zilibonya aanga
zilisetekene, kuti eezyo zyoonse takonzyi nokuba aniini kufutula muntu pe.
Alimwi muzeezo wabululami kwiinda mukusyoma, tiiwakatalikila ali Paulu mu
Cizuminano Cipya pe. Ibbuku lya Matalikilo liyakilidwe atalaa kasimpe
kalibotela aaka kuzwa kubuzuba bwini oobo Adamu a Eva nibakatandwa kuzwa
mumuunda wa Edeni kusikila kuciindi ca Abrahamu eelyo naakaambilizya kwiinda
mulusyomo kuti Josefa uyoozyiba mwami Yahuwah mbwakonzya kwaaba zintu muciindi
ceelede. Lufutuko lyoonse ncipego caluzyalo kuzwa kubulemu bwakujulu, tacili
cintu ncanga muntu walijanina kwiinda munguzu zyakwe pe
Umwi mutwe wamakani
mubbuku lya Review & Herald,
kwamyaka minjaanji wakali kulembulula twaambo twa lusyomo tutobela ansi aawa:
- IBbaibbele, alimwi
Bbaibbele lilikke, ngo mulazyo walusyomo amulimo. - Mulawo ookwa Yahuwah, mbuli mbowakali kuyiisyigwa mu
Cizuminano Cakale a Cizuminano Cipya, tuucincide pe nokuba kasyoonto. - Kuboola kwa Mufutuli Yahushua munyama yabuntu, a Kubuka kuzwa
kubafu kwa Baluleme, munsaa Bulelo bwa Myaka ili Cuulu. - Inyika iyoobambululwa
kujokela kuciimo citaanzi niyakalengwa akubota kiibekema mbuli muunda wa Edeni,
iyooba lubono lwa Basalali. - Buumi butamani
kwiinda muli Yahushua, buyoopegwa ku Basalali eelyo baakubuka kuzwa kubafu.
Kubbizyigwa, buumi,
lufu, akubuka kwa Mufutuli, akutanta kuya kujulu kubusena busalalisya kuti akazekele
basyomeka akutuuzya cituuzyo cazinyonyoono zyesu, tazyaambilizyidwe mutwaambo
tuli atala aawa. Ncobeni bakali kusyomenezya azyalo zintu eezyo. Pele nkaambo
kakuti bakazisiila kumbali, eeco cakasia mpako iitakwe cintu akataa Mulawo
ookwa Yahuwah a Kuboola kwabili kwa Yahushua. Eeci cakaletelezya kukambauka
ooko kwakali kusiila kumbali tusimpe ootu. Eeci cintu cakaletwa antangalala
kumeso aabasyomeka mu Muswaangano Mupati wa 1888 ku Minneapolis, ooko bapati ba
Waggoner a Jones nkobaakambaukila mulumbe wa Bululami kwiinda mulusyomo.
“Bantu banjaanji balalubizya eeyo nobasoleka kwaandaanya akataa
kululamikwa akusalazyigwa. Aaya mabala obile, aletelezya mibandi amizeezo
yiimpene akataa bantu. Nkaambo nzi bantu ncobacesya luzyibo lwabo kwiinda kuti
bateelele ncowaamba Moza kujatikizya bululami kwiinda mulusyomo.
“Mbuli mubisyi weempedwe, kalikotamika kunembo lyokwa [Yahuwah], nabona ciimo cabululami cokwa [Yahushua] ooyo uumuzekela, alimwi natambula
akuzumina cituuzyo eeco kuti mbobulangizi bulikke mbwajisi bwakujana buumi
bucizya kumbele abuumi buno mbwakkala, zibi zyakwe zilalekelelwa mpeenya aawo.
Ooku nkokululamikwa kwiinda mu lusyomo.
“Kusalazyigwa tuuli mulimo uucitika mukaindi kasyoonto buyo pe,
nokuba muwoola lyomwe, naa mubuzuba bomwe buyo pe, pele ncintu citola buumi
boonse. Tacili cintu cimvwika mbuli kukkomana mumoyo kwakaindi kasyoonto, pele
ncintu cakufwa kuzinyonyoono zyako zyoonse, lyoonse koponena [Mufutuli Yahushua].
Zinyonyoono tazikonzyi kululamikwa alimwi kunyina kubambulula kukonzya
kulibonya muciimo camuntu kwiinda mumilimo iitakwe lusyomo, milimo
yakulikanzila munguzu zyamuntu. Muukuzumanana kwaciindi cilamfu, kulijata,
akulilemeka kululamika ciimo cabunkutwe, eelyo notukonzya kuzunda.
“{Kusalazyigwa} tuuli buyo
muzeezo, mbwalimvwide mumoyo wakwe muntu,
nokuba majwi amwi, pele nkupona, akutobela mulazyo wabululami mubuumi
mbwakkala muntu abuzuba. Ncintu ciyandika kuti ziyanza zyesu zyakulya, kunywa, zikobela
zyakusama zibe munzila yakuti zikwabilile mubili, mizeezo, abuumi mbotukkala,
kutegwa swebo tukonzye kumuletela Mwami [Yahuwah] mibili yesu – kutali cituuzyo cisofweede
muziyanza zitaluleme pe, pele –‘cituuzyo ca mubili uupona mbuli mbwayanda
Mwami, cituuzyo cisetekene, citambulika ku [Yahuwah].’
“Mangwalo ncecibelesyo cipati cakusanduzya
ciimo camuntu. . . . Kuti abalwa akuteelelwa, Ijwi lyokwa [Yahuwah] lilabeleka
mumoyo wamuntu, akuzunda kufumbwa cintu citasetekene.
“Kunyina cintu cili mbuli kusalazyigwa
mukaindi kasyoonto. Kusalazyigwa mulimo uucitika abuzuba, akuzumanana lyoonse
muntu nacipona buumi bwakwe.” (Ellen G. White, The
Faith I Live By, page 116.)
Aaka kampango katupa
malailile alaa mulimo mupati amakani ngotuyandisya lino, alimwi akutukosweda
makani woonse aawa. Kutaanguna, katutondezya kuti eeco ncolyaamba Bbaibbele
kujatikizya ciiyo eeci ncecintu cilikke ciyandika, alimwi akuti swebo tweelede
kuteelela ncico eeco, akuleka
kulizambaila mumizeezo iitabeleki. Aciindi mpeenya aawa, aaka kampango
katutondezya kuti bululami kwiinda mulusyomo, caamba kululamikwa antoomwe
akusalazyigwa.
Kululamikwa kwaambwa
kuti nkweempwa zinyonyoono. Nkokwaamba kuti, eeco cikonzya buyo kucitika kuti
muntu kalizeeza akutontomana kuyeeya mulawo, milawo iili kkumi yalo
njiitondezya kuti ninzi cinyonyoono. Kulekelelwa zibi kulacitika eelyo mubisyi
nayempwa akulitolaansi akutambula cituuzyo cokwa Yahushua. Kusalazyigwa ncintu cikatazya
kupandulula mbocitika ambocibede. Nkusanduka ooko, kulacitika muciimo camuntu
eelyo ooyo muntu nabala akuteelela jwi lyokwa Yahuwah. Eelyo jwi lilabeleka mumoyo
wakwe, akuzunda kufumbwa cintu citasetekene. Zyoonse zyobile eezi, milimo
yabulemu bwakujulu pele zilayandika
kucitika eelyo muntu awalo najatilide cituuzyo ca Mufutuli kwiinda mulusyomo
lwakwe, akuyaama abuzuba mujwi lyokwa Yahuwah.
Bamala aakuti lusyomo a bululami alabelesyegwa
antoomwe mutumpango tusyoonto buyo, pele aamba matalikilo eeni aa Bbaibbele.
Muntu mutaanzi ooyo wakabaa bululami kwiinda mulusyomo wakali Abela:
”Kwiinda mulusyomo Abela wakatuuzya kuli Yahuwah cituuzyo ciinda
kutambulika kwiinda cokwa Cain, kwiinda muli ncico walo wakatondezya kuti
wakali mululami, Yahuwah wakapa bumboni kuzipego zyakwe: alimwi nokuba kuti
wakalifwide pele bumboni bwakacili kwaambaula.” (Bahebulayo 11:4)
Ootu tumpango tulajanwa mumagwalo ookwa Paulu. Pele Petulo awalo
ulasanganya kumabala aa lusyomo a bululami:
”Ndime Saimoni Pita, mubelesi amutumwa wa
Yahushua Kilisito, ndalembela baabo bakatambula lusyomo mbuli ndotujisi
kwiindila mubululami bwa Yahuwah a Mufutuli wesu Yahushua Kilisito.” (2 Petulo 1:1)
Ncintu ciyandika
kulangisisya kuti lusyomo lwesu lutayaamini mubululami bwanguzu zyesu, pele
mubululami bokwa Yahuwah Lwakwe. Paulu awalo utalisya mubandi wa bululami
kwiinda mukusyoma aciindi cimwi:
“Nkaambo
Makani aaya ngaatuyubunwida Yahuwah mbwatondezya bululami. Nzila eeyi
njalusyomo kuzwa kumatalikilo kusikila kumamanino. Mbuli mbokulembedwe kuti, “Ooyo
uululeme kwiindila mukusyoma uyooba aabuumi.” (BaLoma 1:17)
Paulu uya kumbele
kupa kaambo kakuti bululami bwa Yahuwah, mbo bululami bulikke bukonzya kujanwa,
tabuli bwa nkamu yabantu imwi ilikke pe. Aawa mpaagolela makani, kuti bululami
tabuli bululami bwabantu pele mbululami
bwabulemu bwakujulu.:
”Nzila Yahuwah njalulamikila bantu boonse nkusyoma Yahushua Kilisito. Taakwe lusalululo pe.” (BaLoma 3:22)
Kulembedwe kuti
bulikke bululami bokwa Yahuwah
mbobukonzya koonda mulimo, alimwi bulakonzya kujanwa amuntu uuli woonse kakwiina
kusalauzya musyobo wamuntu pe. Pele lino tacininga libonya oobo bululami
mbobupegwa kubantu pe. Ooyo mulimo ulipanduludwe kutobela waawa:
”Pele nkaambo kaluse lwakwe Mwami Yahuwah ulabalulamika. Eeci ncipego
buyo kwiindila muli Yahushua Kilisito wakabanununa. Yahuwah wakapa kuti
mulufu lwakwe abe nzila yakulekelela zinyonyoono zyabantu bamusyoma. Eeci ncitondezyo cabululami bwa Yahuwah. Kale-kale Mwami
Yahuwah wakali kuleka buyo zinyonyoono zyabantu nkaambo kalweengelelo lwakwe.” (BaLoma 3:24, 25)
Mizeezo yamuntu
ilisofweede lyoonse cakuti iyandisya kuzyiba cintu ncayelede kucita muntu. Eeco
ncecintu cilibonya mumalembe ookwa Paulu:
”Pele kuti muntu wasyoma buyo, mucilawo cakulikankaizya mumulimo wakwe,
Yahuwah uukonzya kwaambilizya basizinyonyoono kuti mbalulami, uyoomwaamba awalo
kuti mululami mulusyomo lwakwe.” (BaLoma 4:5)
Pele milimo iitakwe mulimo ayalo tiizyibidwe bwini. Muciindi cokwa
Luther, eeyo milimo yakali milimo iitaguminizyi mangwalo kanjaanji. Muciindi ca
Paulu, mubuzyo wini wakalaa mpuwo wakali
mubupaizi bwa Bujuuda, wakali wakuti, kuti muntu mupati naasanduka
weelede kupalulwa naa pe. Cintu cakatobela kuzwangana ooko cakaguminizya
cikombelo citaanzi cakasimpe acalo:
”Sena cileleko
eeci cili buyo kubapalule balikke, naa abatapalwidwe abalo? Ncenciceeco
ncotwaamba kuti Abulahamu wakasyoma, aboobo Leza wakamwaamba kuti mmululami.” (BaLoma 4:9)
Paulu uya kumbele kupa mukonzyanyo ookwa Abrahamu:
“Abulahamu wakapalulwa musule aakooku mbuli cisinizyo citondezya kuti
Yahuwah wakamululamika nkaambo kalusyomo lwakwe. Aboobo Abulahamu ngowisi wabaabo
basyoma boonse, nkaako Mwami Yahuwah ubaamba kuti mbalulami nikuba kuti
tabapalwidwe.” (BaLoma 4:11)
Cintu cikondelezya
ncakuti, Paulu uleya mubuzyo uuguminizya milimo mibotu akugaminina kwiingula
yooyo waambilizya bululami kwiinda mulusyomo kumokowa wabantu woonse. Alimwi
zisyomyo tazigamide kubantu kwini, nkaambo inga caambilizya milimo yanguzu
zyabo, pele zigeme kulunyungu lwa Abrahamu, nkokuti kuli Yahushua, ooyo uukona
nyika yoonse. Kujulila lufutuko kubantu boonse tuuli mulimo wabantu pe, pele
mulimo wakukona Yahushua ngwaakazundila. Eeco ncecintu cini milimo yanguzu
zyabantu nciitakwe mulimo:
”Yahuwah wakasyomezya Abulahamu alunyungu lwakwe kuti bayoovwuba nyika
yoonse. Tiicakacitika nkaambo kakuti wakabamba Mulawo, pele wakasyoma Mwami Yahuwah,
nkaako Yahuwah wakamwaamba kuti mululami.” (BaLoma 4:13)
”Ino twaambe buti? Bamasi tiibakali kubuyandaula bululami bwa Leza
Yahuwah, pele yahuwah wakabaamba kuti mbalulami kwiindila mulusyomo lwabo.”
(BaLoma 9:30)
Milimo ilipanduludwe
mbuli mukupalulwa, kuti yeelede kucitwa amusyobo wabantu umwi kuleka bantu
boonse aabo Yahushua mbaakakona pe. Ciiyo cakubaa bwami nkaambo kakuba
basazinyina kweendelanya abululami kwiinda mulusyomo, cakasiigwa kumbali
kanjaanji, alimwi eeco ncecipa kupandulula kaambo aaka munzila iitamvwiki kabotu,
milimo mbwiiyendelana alusyomo; eeco ncecintu Ellen White ncazubulula mucibalo
cainda kale.
Nkaambo kakuti
bululami kwiinda mulusyomo ndukono lwa Yahushua, ooyo uukona nyika yoonse,
uukoma lufu, akuba kasensa kabuumi, cijatikizya bweende akataa muntu akubuka
kwa Kristu Yahushua kuzwa kubafu:
”Lino kwaamba zyabululami bujanwa mukusyoma Leza Yahuwah, wakalemba
kuti, “Mutalibuzyi kuti, ‘Nguni uukonzya kuya kujulu?’” (Nkokuti, kuya kujulu
kuyooleta Kilisito.) “Alimwi mutalibuzyi kuti, ‘Nguni uukonzya
kuya kucikkalilo cabafu?’” (Nkokuti, kuya kucikkalilo cabafu kuyooleta
Kilisito.) Ino waamba buti? Ulati, “Majwi aa Yahuwah taali kule andinywe.
Ali mumilomo amyoyo yanu.” (Nkokuti makani aamba zyalusyomo
ndotukambauka.) Kuti kamwaamba amilomo yanu kuti Yahushua ngo Mwami,
alimwi kuti kamusyoma amyoyo yoonse kuti Leza Yahuwah wakamubusya kuzwa kubafu,
muyoofutulwa. Nkaambo muntu ulasyoma amoyo wakwe, eelyo Yahuwah
ulamwaamba kuti mululami, nkabela muntu ooyo ulazumina akwaamba zyalusyomo
lwakwe, eelyo ulafutulwa..” (BaLoma 10:6,8-10)
Paulu upa buyo bupanduluzi
busyoonto bwaciiyo eeci kuba Galatiya:
”Nkaambo, Yahuwah kwiindila mu Muuya Uusalala wakatupa lusyomo,
tulindilila bululami mbotulangila kapati bwakujulu.” (BaGalatiya 5:5)
Kuli boonse antoomwe
baLoma a baGalatiya, Paulu waambilizya kutalulama kwamuntu akukweelanya kumulawo.
Cintu caambwa waawa ncamusela mutaanzi ca BaJuuda mbobakali kulanganya BaLoma,
oomo mulawo mowakalaa cibeela cipati, aboobo wakali kutyolaulwa ziindi
zinjaanji akupindaulwa. Misyobo yobile yalusyomo luna Isilayeli, yakali mulawo
aMessiah ooyo wakapedwe kuzwa kubulemu bwakujulu. BaLoma tiibakali kuyanda kufumbwa
muntu wakali kuzunduna a Caesar.Aboobo kutegwa batanjili muntenda kabacipona,
baJuuda bakatonkomana kumulawo akusiila Messiah kumbali nkaambo nicakalibonya
aanga Messiah ulazundana a Caesar. Bafalisi bakacita cintu eeco kwiinda
mumulimo wabamayi bamilawo, mulimo wamulawo muzibeela zyabuumi zyoonse. Ba
Sadyusi abalo bakacita ceeco ncobakali kuyeeyela kuti ncuuwamba mulawo, pele
eeco cakali kugolela buyo waawo akusiila buumi bwabo kabuceendelezyegwa a
BaLoma. Aboobo, eeyi misyobo yalusyomo yobile yakali kuzumizya bululami bwa
mulawo oobo bwakali kusulaika Mufutuli Yahushua. Aciindi nceenya eeco, mulimo
wa bwami bwa Messiah ulaa mulimo kapati. Paulu ngo mukomi ncobeni, kuleka mulusyomo lupya, pele
akuli bana Isilayeli abalo. Oolo lusyomo lwakali kugaminina buyo kumuleli ooyo
wakasalidwe muciindi eeco, musolloli wakasalidwe abulemu bwakujulu. Eeci ncecilibonya muli Bafilipo 3:9:
“Nsilibikki kuti ndimululami mukubamba Mulawo, pele bululami bwangu
buzwa mukusyoma Kilisito, bululami oobu buzwa kuli Yahuwah alimwi
bulakwabililwa alusyomo.” (Philippians 3:9)
Pele eeco tacilesyi
bantu kucita milimo yakweendelezya maumi aabo kuzwa ciindi naakaboola Yahushua mbweenya
buyo anaatakaninga boola, nokuba muziindi zyaba messiah bamubulelo bwa
Isilayeli nokuba muziindi zyababetesi abamawisi balusyomo pe. Boonse bamessiah
bakainda abaabo bakananikidwe, bakali kukonzya buyo kugwasyilila mumakani
aazyanyika. Kubamba Milawo iili Kkumi wakali mulimo wabuumi bwamuntu boonse,
pele eeco tiicakali kulesya bantu kufwa pe. Yahushua taakali kukonzya kubapa
buumi butamani. Walo taakali kukonzya kucita ceeco cilikke mbuli bamessiah ba
Cizuminano Cakale, aabo bakali kupa buyo nzila yakubamba Milawo iili Kkumi.
Pele Walo ulapedelezya buumi butamani kuli baabo mbakona kwiinda mukuzunda lufu
Kwakwe. Aboobo mukulembela Timoteo, Paulu ulasanganya antoomwe mabala aa bululami
a lusyomo antoomwe a lubomba, luyando, kubikkilila, akulitolaansi:
“Kwaamba zyanduwe, omuntu wa Yahuwah, kozitija zyoonse eezi. Kosoleka
kuba abuumi bululeme, bwakulemeka Yahuwah, bwalusyomo, bwaluyando,
bwalukakatilo, abwakulibombya. (1 Timoteo 6:11)
Zintu ziyandika zilisangene antoomwe akutija cinyonyoono:
”Aboobo yebo kozitija zisusi zyabukubusi. Utobele
bululami, lusyomo, luyando alimwi aluumuno antoomwe abantu boonse balemeka
Mwami amoyo uusalala.” (2 Timoteo 2:22)
Abooco eeci ciiyo ca
bululami kwiinda mulusyomo, cilakonzya kujanwa kwiinda buyo mukubala tumpango
ooto tulembedwe akwaambilizya mabala aakuti “bululami kwiinda mulusyomo”.
Nowa abaabo bakali
kukakatila kubamba mulawo, pele bakaalilwa kunjila mubwato, bakalobelela
antoomwe ababisyi. Kunyina cintu cisalalide kwiinda waawo citondezya kuti
bululami kwiinda mulusyomo tabuyeeme atalaa milimo yakubamba mulawo ilikke pe.
” Alusyomo Nowa wakaswiilila kucenjezya kwa Mwami leza Yahuwah kwaamba
zintu zyakacili kuyooza nzyaatakali kukonzya kubona. Wakayaka bbwato kuti walo
amukwasyi wakwe bafutulwe. Mukucita boobo Nowa wakazula baansi alimwi
wakatambula bululami Leza mbwapa baabo bamusyoma.” (Bahebulayo 11:7)