Maseseke Apandululwa
Kkalenda lya Mulengi lilaa misyobo yamazuba |
Kusikila myaka iili zyuulu zyobile naa 2000,
zisi zili mumabazu anyika aakumbo zyakali kutobela ciindi kubelesya mvwiki
zyizingulukana zilaa mazuba aali ciloba. Eeci cakaupaupa bana Kristu banjaanji
kumeso kuti babone aanga mvwiki iitalikilwa mu Nsondo kusikila mu Nsabata
mazubaano, kuti yakali kuzinguluka kuzwa ku Malengelo kakwiina kulekezya. Aaya
taali masimpe akasyoonto pe. Cisi cakacaalizya kutobela kkalenda lina Gregory
lyamazubaano cakali cisi ca Greece mu 1923, pele nkusikila mu 1949 nyika yoonse
niyakaswaangana mukubelesya kkalenda eelyo. Kuzyiba ciindi, ambocibalwa, ncintu
cipa kumuntu kuti ateelele nciyaandikila Myezi Mipya, amazuba aakulanduka myezi
aayo aajanwa munzila ya Bbaibbele yakubala ciindi.
âCiindi ncintu citapimiki pe, pele buyo kuti twabelesya bweende bwakutobelana kwazintu zicitika kuti tusikile mpotutalikila kubala .â
Austrian Physicist, ernst Mach (1838-1916) |
Ciindi cikonzya buyo kubalwa kwiinda
mukweenda kwazintu.
Bantu babala ciindi ncobalamatikide akweenda
kwazintu. Maanza aankoloko aleenda akubala mawoola, maminiti atunzumina. Mwaka
omwe ujanwa mukutobezya kweenda kwa Nyika kiizinguluka Zuba ciindi comwe. Mwezi omwe upandululwa
kuti nkuzinguluka Nyika ciindi comwe kwa mwezi. Buzuba bomwe bupandululwa kuti
nkucenguluka kwa Nyika mpoyiimvwi lwayo ciindi comwe. 1
Kwiimpana nzila zya Kubala Ciindi:
Kupyopyongana kwa Mvwiki
Kakwiina cintu ceenda, ciindi tacikonzyi
kupimwa pe. Kkalenda lya mazubaano litobezya bweende bwa zuba alimwi liyaamika
bulamfu bwa mwaka aciindi nciitola Nyika kuti izinguluke zuba. Buzuba bomwe
nceciindi nciitola nyika kuti icenguluke lwayo aawo mpoyiimvwi: mawoola aali makumi obile awone, nkokuti 24.
Akkalenda lya mazubaano, mvwiki amyezi tiyeeme acintu cili coonse muzilengwa
leza pe. Zyoonse nzyakweezyeezya buyo. Eeci ncintu ciindene a kkalenda
litobezya mwezi azuba eelyo ndyaakabamba Yahuwah kumalengelo anyika.
Kkalenda lyakumalengelo liyeeme azilengwa
leza. Kuzwa kumyezi, mvwiki, amazuba, zyoonse zitobezya bweenda cintu cimwi
acimwi. Ibbala lyakuti âmweziâ kumatalikilo lyakali âmweeziâ alimwi lizwa
kubbala lya mwezi. Mvwiki zyakali zibeela zya mwezi naa bweende bwa mwezi. âSabbathon
. . .lyaba Hebulayo, lyakali kusekelelwa muzibeela zyamazuba aali ciloba,
aayendela antoomwe akucincauka kwazibeela zya mwezi. . .â2 Nkaambo kakuti myezi amvwiki zyamu
Bbaibbele ziyeeme azilengwa leza, eeci ncecaandaanya kkalenda lya Yahuwah
akkalenda lyabu poopo lyabakomba mituni eelyo libelesyegwa mazubaano. Eeci
ncecizinga mizeezo yabana maleya kapati.
Makkalenda obile antoomwe atobezya ciindi
nciitola nyika kuti izinguluke zuba (mwaka omwe). Oonse obile makkalenda aaya
apandaula mwaka muzibeela zikonzya kubalwa comwe comwe. Pele aawo mpaasikila
akumanina kukonzyana. Ikkalenda lyamazubaano lilaa myezi iitandila akataa
mazuba aali makumi obile alusele (28) a mazuba makumi otatwe abumwi (31). Myezi
tiyeeme cintu cili coonse muzilengwa leza pe. Citobela ncakuti, azyalo mvwiki
zyilazingulukana kakwiina kulekezya kuzwa kumwezi omwe kuya kumwezi uutobela;
kuzwa kumwaka omwe kuya kumwaka uutobela.
âInsabata, muciindi cakulonga kwabana Isilayeli, yakayeeme azibeela zya mwezi zilibonya, . . . aboobo nkaambo kaboobu, tiikonzyi kuba buzuba busimpidwe acibaka comwe buyo.â Jewishencyclopedia.com |
Ikkalenda lya Mulengi, kujanza limwi, liyaamikide myezi yalyo abweende bwa mwezi uubonwa
mujulu. Mwezi omwe omwe utalikila mubuzuba bwa mwezi
mupya. Imvwiki, mbwiili cibeela ca mwezi, ilainduluka kutalika lyoonse
mu Mwezi Mupya. âMwezi waci Hebulayo mwezi mulamfu mbuli bweende bwa mwezi
uubonwa, alimwi cibeela camwezi kwiinda akati eeco cibonwa kutaanguna-
cilangika kuti ncecilandabika mulongo wazibeela zyamazuba aali ciloba
zyitobela.â 3 Aaka nkaambo kakatazya kumvwisya kuti watalika
kuvwuntauzya kkalenda lyaku Malengelo: ikkalenda lyamazubaano lilaa mvwiki iilizinguluka kakwiina kupumuna alimwi tiijatikizyi
kweenda kwacintu cili coonse mu zilengwa leza pe. Ikkalenda lya
Kumalengelo talizinguluki boobo.
Myezi Mipya nzibeela zya kubambya ciindi zya
Bbaibbele nkaambo ili acibaka aawo mvwiki mpozyitaluluka kubala mwezi. Kwaamba
kuti âMwezi Mupyaâ mu Mangwalo kuzwa kubbala lyaci Hebulayo, Chodesh.
Bbuku lya The New Strongâs
Exhaustive Concordance of the Bible lipandulula bbala lya chodesh
kuti âmwezi mupya; caamba kuti mwezi omwe.â Ibbuku lya New Strongâs Expanded Dictionary of Bible
Words liya kumbele kupandulula kuti: Chodesh caambilizya
‘mwezi omwe’, naa ciindi kuzwa kumwezi mupya omwe kusikila kumwezi mupya
uutobela. . . .Alimwi ndeenya bbala eeli talibikkili kapati maanu akupima
ciindi mbuli akwaamba bulamfu bwaciindi, naa bulamfu bwa mwezi omwe wa
kkalenda.â 4
Aboobo, mu Mangwalo, kwaamba kuti âMwezi
Mupyaâ inga caambilizya akuti:
- Buzuba butaanzi bwa mwezi
mupya. - Ciindi cilaakati ka mwezi mupya
omwe kusikila kumwezi mupya uutobela. - Mwezi omwe wa kkalenda.
âMbuli mwezi mupya a Nsabata mbuzyaali mapobwe aatobezya mwezi, Pasika (Pobwe lya Cinkwa Citakwe Bumena), Pobwe lya Kuboola kwaMoza Usalala, a Pobwe lya Mavwuka akali mapobwe aatobezya zuba, nkokuti mapobwe aatobezya zibeela zya mwaka.â
A Dictionary of the Bible: Dealing With Its Language, Literature, and Contents Including Biblica Theology, 1898, Vol.1, p.860. |
Mangwalo aalo ajisi zibeela zinji zyaamba 5
mwezi mupya kuti mbobuzuba butaanzi eelyo mwezi mupya niwaatalika. Kukonzyana
kwa ciiminina mwezi abulamfu bwaciindi ziyeeme abweende bwamwezi uubonwa ameso
nkaambo kuli zibeela zinji zya Mangwalo zibelesya 6 bbala lya chodesh mukwaamba
mwezi wa kkalenda kwiinda zibeela zyaamba kuti mbuzuba butaanzi bwa mwezi. Chodesh
ndibbala libesyedwe ziindi zili makumi obile naa 20 mu Bbaibbele kwaamba buzuba
butaanzi eelyo watalika kweenda akulibonya bupya mwezi. Lilabelesyegwa ziindi
zili myaanda yobile amakumi osanwe acimwi naa 251 mukwaamba mwezi uujanwa
akkalenda, naa ciindi citola mwezi kweenda.
Alimwi bbala lyaci Hebulayo lijatanya mwezi
uujanwa akkalenda amwezi uubonwa ameso ndibbala lya yerach, (#3391).
Eeli bbala liiminina âmweziâ talyaambi mwezi mupya pe, pele lijatanya mwezi
uujanwa akkalenda kubweende bwa mwezi uulibonya kumeso: âbweende bwa mwezi,
nkokuti mwezi: –mwezi mulamfu, mwezi uulibonya.â 7 Obile
mabala aaya ajatanya mwezi ujanwa akkalenda kuciindi ncuutola kweenda ooyo
mwezi uulibonya mujulu:
Chodesh:
mwezi mupya; mwezi, ciindi citola kweenda mwezi omwe.
Yerach :
mwezi; bweende bwa mwezi omwe, mwezi uulibonya.
Myezi Mipya tiikwe buzuba mbocikonzyana
limwi mukkalenda lina Gregory, lyalo lilaa myezi iitaguminizyi cili coonse
muzilengwa leza. Aboobo bantu banji balizingidwe kuti bacite nzi mubuzuba bwa
Mwezi Mupya nokuba bwakulanganya mazubaayo. Mangwalo ayubununa zintu zyobile
zijatikizya kubamba Mwezi Mupya:
- Myezi mipya taakali mazuba
aamakwebo. - Myezi mipya akali mazuba aakupa
kulumbanya. - Myezi Mipya akali mazuba
akukomba.
Myezi Mipya
taali mazuba aamakwebo
Bama Juuda lyoonse bakalaa cilengwa cakucita
âcibotuâ kubelesya mali: nkokuti bakali basungu mukucita makwebo aajanya mpindu
akubikkila muulo mupati akujosya zikwelete kubantu bamasi. Bama Juuda baziindi
zya Bbaibbele abalo bakali mbweenya oobo. Nibakali mubuzangi, bama Juuda
bakasulaika kujala zintoolo zyabo mu Nsabata amu Myezi Mipya. Ibbaibbelelililembedwe kulilauka kwabalyato bamakwebo aabo:
âNdilili mwezi mupya nuutiyinde, kutegwa
iswe tuulisye mapopwe? Alimwi a Nsabata, ilamana lili, kutegwa swebo twaanzike
mpunga, akucesya cipimyo ca efa, akukomezya shekeli, akupindaula zipimyo
mulweeno?
âKutegwa iswe tubaule nsiliva bacete, alimwi
ababulide zintu tubauzye mpato; iiyi, akuulisya masenga aampunga?â
Yahuwah wakakonkezya munguzu zya Jakobo
kuti, âNcobeni Ime nsyekalubi nuuba omwe wa milimo yabo.â (Amosi 8:5-7)
Mulimo wamucipaililo wakalizumizyidwe nokuba
boobo.
Alimwi Yahuwah wakaambila Muusa, kaamba kuti,
âMubuzuba butaanzi bwa mwezi webo
uyakwaanzika civwuka cacipaililo cambunga.
Aboobo Muusa wakacita oobo: kutobezya
zyoonse Yahuwah nzyaakamulailila kuti acite, mbwaakacita oobo.
Nkabela cakacitika kuti mumwezi mutaanzi
mumwaka wabili, mubuzuba butaanzi bwamwezi, cipaililo cakaanzikwa.â (Kulonga
40:1-2, 16-17)
Ncintu cikonzyeka, pele citazyibidwe, kuti
kwakali misyobo âyamilimoâ aimwi yakali kuzumizyigwa kucitwa mubuzuba bwa Mwezi
Mupya. Nokuba boobo, taakwe mulimo uujanya mali, naa makwebo, wakeelede
kucitwa mubuzuba bwa Mwezi Mupya nokuba milimo imwi eeyo yakali kukonzya
kucitwa mumazuba amwi.
Myezi Mipya
yakali mazuba aakupa Kulumbanya
âMuciindi ca bashinshimi cili musyule loko, Mwezi Mupya wakaliimvwi mumundando omwe apobwe limwi litobezya mwezi uubonwa, iNsabata.â
Scribner’s Dictionary of the Bible, 1898 ed., p. 521. |
Myezi Mipya yakali ciindi camikwasyi
kubungana antoomwe, kwaabana cakulya akusekelela zileleko zyamumwezi wakainda,
akulyaaba kumilimo yokwa Yahuwah mumwezi mupya ooyo watalika. iBbaibbele a zilembedwe zimwi zitondezya kuti Myezi
Mipya mbuzuba bubikkidwe ambali bwakukkala antoomwe amukwasyi abalongwenyonko
kuti mulide antoomwe. Bamwi balati bwakali buzuba oobo, kapati banakazi
nibakaangulukide kuzwa kumilimo yamumaanda. Zimwi
zibeela zya Mangwalo ziyubununa kuti Myezi Mipya, mbuli Nsabata, zyakali
ziindi eelyo bantu nibaali kuya ku bashinshimi kuti bakalibuzyile nzyobayanda
kuzyiba.
Myezi Mipya
kumatalikilo yakali mazuba aakukomba
Aawo Mangwalo mpaawumwine, zilembedwe
zyamisela inga zyayungizya kupa mumuni. Ibbuku Universal Jewish Encyclopedia eelyo lyakalembedwe kaindi
loko lyaamba kuti Myezi Mipya kumatalikilo yakali mazuba aakukomba:
Nsabata a Mwezi Mupya (Rosh Hodesh), zyobile
eezyi zyakali kucitika muciindi aciindi mumwaka oonse. Mwezi Mupya ucili,
alimwi Nsabata kumatalikilo yakayeeme abweende bwa mwezi uubonwa. Zyobile
eezyi zyizwa kuciindi cakulonga kwabana Isilayeli. Kumatalikilo Mwezi mupya
wakali kusekelelwa munzila njeenya mbuli Nsabata; pele mukuya kwaciindi
wakaleka kuyandika kapati eelyo Nsabata niyaaba njiitola busena bupati
mubupaizi, mumapobwe aabantu, mubupaizi bwakutonkomana kuyeeya akulaililwa,
muluumuno akukkomana kwamuuya. 8
Mazuba
Aakulanduka Myezi
Mazuba aalanduka myezi, mbweenya mbuli Myezi
Mipya, taajisi cibeela mukkalenda lyamazubaano. Nokuba boobo, eeci ncintu
ciyandika kutelelesya eeco ncotweelede kuzyiba mu kkalenda lya Yahuwah.
âBuzuba bulanduka mweziâ ndibbala litajanwi
mu Mangwalo. Nookuba boobo, nkaambo kakuti myezi yamu Bbaibbele iyeeme abweende
bwa mwezi, oobu mbobumboni bwini kuti aaya mazuba nkwaali mu kkalenda lya
Bbaibbele. Kutobelezya baku United States Naval Observatory, musinzo
nguuyenda mwezi, mulamfu kwamazuba aali
makumi obile afuka akwiinda akati buzuba bomwe (29½). Eeci mumajwi amwi
nkwaamba kuti, mwezi uli oonse ulaa mazuba aali 29 naa makumi obile afuka,
myezi milamfu ilaa mazuba aali makumi otatwe (30). Musinzo weenda mwezi
tuulezyi amazuba aali makumi obile afuka alimwi tuuyindilizyi mazuba aali
makumi otatwe. Eeci ncintu cikonzya kutondezyegwa
mubweende bwazilengwa leza.
Basyaazyibwene bazilengwa leza zyili
mumulengalenga babelesya bbala lyakuti âbuzuba bwakulanduka mweziâ mukwaamba
buzuba bucaalizya mumakumi otatwe bwa kweenda kwa mwezi. Oobo buzuba busikila
kumamanino aamusinzo weenda mwezi eelyo âmwezi nuusiyaâ akutalibonya.
Nkaambo kakuti ciindi calo taciimi pele ciya
kumbele lyoonse, bunji bwabantu basyoma kuti nzila eeyo ibelesyegwa
kubala ciindi ayalo yeelede kuya kumbele kubala akutalekezya pe. Ooku
nkweezyeezya kulubide. Kumatalikilo, makkalenda oonse akayeeme amwezi azuba
antoomwe alimwi mvwiki (ziindene bulamfu) zyakali kwiinduluka kutalika mu mwezi
mupya. Babali baciindi batobezya mvwiki zyizingulukana kupiluka
musyule ku Bbabbuloni mumwaka wa 600 katana zyalwa Mufutuli. Musyule lyawaawo,
kunyina kkalenda lyaajisi mvwiki zyizingulukana kakwiina kuyozya pe. Imvwiki
zyakali kwiinduluka kutalika kumatalikilo aamwezi akumatalikilo aamwaka,
kutobela mazuba osanwe aakweelanya mwaka wainda, alo aayo taakali mumvwiki ili
yoonse pe.9
Ciindi coonse ceelede kupedwa bumboni.
Aboobo mazuba aakulanduka mwezi taakali âmazuba buyo aanyina nkwaagemeâ
mbuli bwaamba bantu bamwi. Alijisi cibeela mumulongo wamazuba: bwa makumi
otatwe mu mwezi. Oobo buzuba bwamakumi otatwe mumwezi, mbuli butaanzi bwa
mwezi, tiibwakali mumvwiki ili yoonse. Nokuba boobo, bwakali kubalilizyigwa
abwalo alimwi bwakalaa cibeela mumulongo wamazuba aamwezi.
Kupyopyongana ataala mazuba aaya nkokwaapa
kuti bantu bakake kkalenda lya Bbaibbele eelyo litobela mwezi azuba antoomwe.
Mulawo wane ulasalazya kwaamba kuti: âMumazuba aali cisambombwe weelede
kubeleka, akucita milimo yako yoonse: Pele mubuzuba bwa ciloba mbuzuba bwa
Nsabata ya Yahuwah Eloah wako.â (Kulonga 20:9-10) Kutamvwisisya caambwa
mumazuba aakulanduka mwezi ncecipa kuti bantu kabeezyeezya kuti mumwezi
wamazuba aali makumi otatwe, kuli mazuba aali fuka akataa nsabata yabuzuba
bwamakumi obile afuka (29th day) a Nsabata itobela mumwezi
mupya mubuzuba bwa lusele (8th ). Aawa kulibonya kuti mpaali kaambo
nkaambo kakuti eeci ciindi ncilamfu kwiinda mvwiki yakubeleka yomwe
iizumizyidwe mumulawo wane. Nokuba boobo, nkaambo mazubaa Myezi Mipya mazuba
aasetekene, kunyina nokuli mazuba aayindilizya acisambomwe akataa mazuba
aakukomba. (Mwezi omwe ulaa mazuba aali makumi otatwe (30) alimwi tuufwiimpi
kulezya amazuba aali makumi obile afuka (29). Aboobo, buzuba butobela kwainda
bwa makumi otatwe (30th ), bwa Mwezi Mupya, lyoonse
mbobutalisya mwezi mupya. Zyimwi ziindi kuli myezi iitobelana ilaa mazuba
makumi obile afuka (29) nokuba mazuba makumi otatwe mbuli mboweendelezya
mwezi.)
Kweezyeezya kuti inga kwaba mazuba manji
akataa Nsabata zyobile kuzyila mukutamvwisisya kuti buzuba bwa Mwezi Mupya
bwini mbuzuba butalisya mvwiki zyone: mazuba aali cisambombwe aakubeleka,
aatobelwa abuzuba bwa ciloba, Nsabata. Mbuli Mwezi Mupya mbuutalisya
mulongo wamvwiki zyamwezi mupya, mazuba aakulanduka mwezi taali mumulongo wamvwiki
eezyo pe, nokuba kuti mazuba aali mumwezi alimwi ajanwa acibaka camwezi
mpaajanika lyoonse, kumamanino aamwezi. Mazuba aakulanduka myezi lyoonse
aajanwa muli bwamakumi otatwe, taakonzyi kusezyelwa mumwezi uutobela nokuba
kutola cibeela mumwezi uutobela nkaambo mwezi uutobela lyoonse utalikilwa
mubuzuba bwa Mwezi Mupya, butobezya buzuba bulanduka mwezi. Eelyo
nowatalika Mwezi Mupya, awalo mulongo wamvwiki zyone ulatalikila alimwi
mpoonyaa aawo. Cikondelezya aawa ncakuti, ooku kupyopyongana kuzyila kubantu
bakkala kumbo aabo bazyi buyo kkalenda lilaa mvwiki zyizingulukana kakwiina
kulekezya. Muzisi zibelesya kkalenda litobezya mwezi mubupaizi, tacili cintu
cikatazya kumvwa eeci..
Yahuwah lyoonse ulasalazya kwaamba buzuba
bweelede kubambwa kuti buli setekene. Aboobo, mazuba oonse aataambidwe kuti mazuba aasetekene, mazuba aakubeleka. Kunyina nokuli
mazuba aakubeleka aayinda cisambombwe akataa Nsabata, mbuli Myezi Mipya mbwiili
mazuba aakulyookezya ayalo.
Misyobo ya
Mazuba
Ikkalenda lina Gregory litobezya zuba
luzutu, lilaa misyobo yamazuba yaandeene : Mazuba aakubeleka/ kuya kucikolo,
kumamanino aamvwiki (eelyo bantu banji nobalekezya milimo), amazuba aacisi.
Kkalenda lya Bbaibbele lilaa misyobo yamazuba aakukomba yotatwe:
- Mumvwiki: Nsabata ya mvwiki yomwe
yomwe (Nsabata yabuzuba bwa ciloba) - Mumwezi (Buzuba bwa Mwezi
Mupya) - Mumwaka (mapobwe aamwaka)
![]() |
Kuyandikisya kwa buzuba bwa Mwezi Mupya kulalibonya kuti twalanga zituuzyo zyakali kuyandika kupegwa mumazuba aa Myezi Mipya kuti zyakali zinji kwiinda zyakupa mu Nsabata yabuzuba bwa ciloba! |
Bantu banji bakalisalila kukomba kabatobezya
kkalenda lya Bbaibbele, balabamba mazuba aasetekene amvwiki amwaka pele
tababikkili maanu kubuzuba bwa Mwezi Mupya. Eeci ciboolela mukutazyiba bwakubamba buzuba bwa Mwezi Mupya
oobo. Nokuba boobo, kuyandikisya kwa buzuba bwa Mwezi Mupya kulabonwa kuti
twalanga zituuzyo zyakali kuyandika kupegwa mumazuba aa Myezi Mipya kuti
zyakali zinji kwiinda zyamu Nsabata yabuzuba bwa ciloba. Eezi zituuzyo
zyamu Nsabata zyakali buyo bana bambelele bobile abuzuba alimwi bobile acakulya
cisyoonto acakunywa. Zituuzyo zyabuzuba bwa Mwezi Mupya, nokuba boobo, zyakali
kujatikizya basune bobile, mugutu abana bambelele bali ciloba, cakulya
cinjaanji alimwi acakunywa- atalaa bana bambelele bobile aabo bakali kuyandika
abuzuba lyoonse.
Mucizuminano cakale cazipaizyo, bapaizi
bakali kuumpa cipaizyo cifumofumo akumangolezya abuzuba. Yahuwah
wakabasalazyila zipaizyo zyakeelede kupegwa mubuzuba buli boonse. Abuzuba
kwakali kuyandika kupaizya mwanaa mbelele omwe. Zipaizyo zinjaanji zyakali
kupegwa mumapobwe aamwaka. Kuti mazuba naali kunga abikkwa mubulemu
bwakutobezya zipaizyo zyipegwa mubuzuba oobo, nicali boobu kuzwa kubuzuba
busyoonto kusikila kubupati loko:
4. Buzuba bwakubeleka buli boonse
3. Nsabata zyili mumvwiki ili yoonse
2. Mazuba aa Myezi Mipya
1. Mapobwe aa Mwaka
Ikkalenda:
Ciibalusyo ca Malengelo
Zilengwe zyoonse zyakabambilwa kuyubununa
tusimpe twa Mulengi akuleta myoyo amizeezo yamuntu ku Mulengi wakwe kuti
amulumbaizye. Sikabumba mubulemu bwakwe wakabambila kkalenda mulimo ngweenya
ooyo.
Insabata yabuzuba bwa ciloba yeelede
kubikkwa ambali, kubikkilwa kukomba Sikabumba. Ibbala lya âNsabataâ lizwa
kubbala lya shabath (#7673) eelyo lyaamba kuti âkulyookezya,
nkokuti kulekezya mulimo.â 10
Pele tiizyakali Nsabata zyilikke zyakeelede
kubikkwa ambali pe. Kumatalikilo, mazuba aa Myezi Mipya alimwi ncobeni,
amapobwe aamwaka oonse zyakali ziindi zyakwiibaluka bubotu bwa Sikabumba.
Zibeela zyone kwiinda akati zyamwezi
zipandaula mwezi wakkalenda lyamu Bbaibbele muzibeela zyone. . .alimwi
zilajanika mumangwalo aaci Hebulayo kuti mwezi mupya aNsabata zyaambilwa
antoomwe. Mwezi uutobezya mwezi uulibonya ncibeela cakupima ciindi cisetekene
caazyibidwe kuli ba Semaiti; abaluzubo lwa Ishumaili, balo aabo bakatambula
cipimyo camvwiki eeci kuzwa kuli baku Siliya, abalo . . bakali kusekelela Mwezi Mupya mubupaizi
bwabo. . .Tatukonzyi [kuganta] kwaamba ncobeni aawo Nsabata niyakaandanyigwa
kuzwa ku mwezi. 11
Mapobwe aa Yahuwah, kusanganya a Myezi
Mipya, nziindi zyakulisungula kutobela Mulengi; ciindi cakulekezya milimo,
kuzyibya zipego zya Taata kumikwasyi, kubalongwe, azimwi zileleko. Myezi Mipya
iletela zileleko kuli boonse babikka ambali ciindi eeci kuti bazyibye zileleko
nzyaakabapa Yahuwah. Iyoobambwa akutamani lyoonse mbuli banunudwe
nobayoosekelela zileleko zitamani zya Mulengi wabo waluyando.
âNkabela ciyoocitika kuti, kuzwa ku
Mwezi Mupya omwe kusikilia kuli umwi, alimwi kuzwa ku Nsabata yomwe kusikila
kuli imwi, nyama zyoonse ziyooboola akukomba kunembo Lyangu, mbwaamba Yahuwah.â
(Izaya 66:23)
1 http://www.articlesnatch.com/Article/What-Is-Time–/137691#.VONrLDoTvjA
2 Encyclopedia
Biblica, 1899 ed., p. 4180.
3 Ibid.,p. 4780.
4 #2320, The New Strongâs Expanded Dictionary of Bible Words, p.
453.
5 1 Chronicles
23:31; 2 Chronicles
2:4; 2 Chronicles
8:13; 2 Chronicles
31:3; Ezra 3:5;Nehemiah
10:33; Isaiah
1:13-14; Hosea 2:11;Psalm 81:3.
6 Genesis 38:24;Exodus 12:2;Numbers 10:10;Judges
11:37-38; 1 Samuel 27:7;2 Samuel
24:13; 2 Kings 23:31;Esther 2:12;Ezekiel
39:12-14; Amos 4:7,
etc.
7 New
Strongâs Exhaustive Concordance of the Bible.
8 Universal
Jewish Encyclopedia, p. 410.
9 Eviatar Zerubavel, The Seven Day Circle, pp. 7-8.
10 The
New Strongâs Expanded Dictionary of Bible Words, p. 833.
11 Encyclopedia Biblica, op cit., pp. 4178-4179.